Research Projects

 

From 2017-2018 to 2019-2020 - Click Here

Blog

  https://acsclibrarydharur.blogspot.com/

Library and Information Center

https://rjmcommerce.blogspot.com/2024/10/state-level-online-one-day-workshop-on_19.html

Commerce Faculty 

E-books

 

ICT based Library Services in COVID 19 Pandemic

Impact of ICT in Teaching, Learning & Evaluation Process

Best Practices for Effective use of E-resources

E-Journals

 

Special Issue I

Special Issue II

Special Issue III

Ph.D Theses

 

Use of modern technique for synthesis of some hectrocyclic compounds By Prin. Dr. Gopal Kakade

Physicochemical study of some fat soluble vitamins - Dr.Milind Gaikwad

Studies on cestode parasites of vertebrates from beed district india - Dr Ashok Lakhe

Adivasi Marathi atmakathan v charitrancha samajik_ sanskrutik ani vadmayin abhyas - Dr. V. S. Kedari

मोफत मराठी ई-बुक्स (Current Awareness Service )

 

मराठी भाषा, साहित्य, इतिहास सांस्कृतीक व कला या क्षेत्रामध्ये महाराष्ट्रास लाभलेला वारसा जतन/संवर्धन करण्यासाठी महाराष्ट्र शासनाने १९६० मध्ये या मंडळाची स्थापना केली. विज्ञान, आधुनिक तंत्रज्ञान, समाजविद्या यांच्या कक्षेत येणारे विषय तसेच, महाराष्ट्राची भाषा, संस्कृती आणि इतिहास या विषांयावर मराठीमध्ये ग्रंथरचना करण्याविषयाच्या बहुविध वाङमय योजनांच्या परिपूर्तीसाठी चालना देणे, मदत करणे तसेच, ज्ञान आणि संस्कृतीच्या विकासासाठी साधनस्वरुप व आधुनिक विज्ञान व तंत्रज्ञान यातील अद्ययावत प्रगतीची माहिती देणारी, मूलभूत ज्ञान देणारी पुस्तके व अभिजात ग्रंथाची भाषांतरे स्वस्त किंमतीत उपलब्ध करुन देणे या मंडळाचे उद्दिष्ट आहे. महाराष्ट्र राज्य साहित्य आणि संस्कृती मंडळाची अधिक माहिती http://sahitya.marathi.gov.in/ या संकेतस्थळावर उपलब्ध होईल. 

 महाराष्ट्र राज्य साहित्य आणि संस्कृती मंडळ - ई-बुक डाउनलोड

सदरील संकेतस्थळावर आपणास मराठीतील शेकडो अंशी ग्रंथसंपदा पाहताय ते वाचता येते ते डाऊनलोड करता येते.  हे सर्व ग्रंथ संपदा मोफत स्वरूपात सध्या या संकेतस्थळावर उपलब्ध आहे. वाचकांना संकेतस्थळावर प्रसिद्ध होणारी नवीन माहिती थेट इमेल वर मिळवण्यासाठी नोंदणी करावी लागते . सदरील संकेतस्थळावर प्रसिद्ध होणारी नवीन माहिती वाचकांना आपण सदरील ब्लॉगच्या माध्यमातून देत आहोत. 

या संकेतस्थळावरील अद्ययावत माहिती प्रचलित जागरूकता सेवेच्या (Current Awareness Service ) माध्यमातून वाचकांपर्यंत पोहचवण्यासाठी ग्रंथालयाद्वारे सदरील ब्लॉगपोस्ट ची निर्मिती करण्यात येत आहे . 

October 2024 - (New Post)  

तर्कतीर्थ लक्ष्मणशास्त्री जोशी समग्र वाड्मय खंड 1 : मराठी विश्वकोश नोंदसंग्रह ʼ

‘तर्कतीर्थ लक्ष्मणशास्त्री जोशी समग्र वाड्मय खंड 2 : भाषणसंग्रह (व्यक्ती व विचार) ʼ

‘तर्कतीर्थ लक्ष्मणशास्त्री जोशी समग्र वाड्मय खंड 3 : भाषणग्रंथसंग्रह (धर्म)ʼ

‘तर्कतीर्थ लक्ष्मणशास्त्री जोशी समग्र वाड्मय खंड 4 : भाषणसंग्रह (साहित्य)ʼ

‘तर्कतीर्थ लक्ष्मणशास्त्री जोशी समग्र वाड्मय खंड 5 : भाषणग्रंथ (वैदिक संस्कृतीचा विकास)ʼ

‘तर्कतीर्थ लक्ष्मणशास्त्री जोशी समग्र वाड्मय खंड 6 : मुलाखतसंग्रह ʼ

‘तर्कतीर्थ लक्ष्मणशास्त्री जोशी समग्र वाड्मय खंड 7 : लेखसंग्रह (तात्त्विक व राजकीय)ʼ

‘तर्कतीर्थ लक्ष्मणशास्त्री जोशी समग्र वाड्मय खंड 8 : लेखसंग्रह (सांस्कृतिक)

‘तर्कतीर्थ लक्ष्मणशास्त्री जोशी समग्र वाड्मय खंड 9 : लेखसंग्रह (संकीर्ण) ʼ

तर्कतीर्थ लक्ष्मणशास्त्री जोशी समग्र वाड्मय खंड 10 : प्रस्तावनासंग्रह ʼ

‘तर्कतीर्थ लक्ष्मणशास्त्री जोशी समग्र वाड्मय खंड 11 : पुस्तक परीक्षण संग्रहʼ

‘तर्कतीर्थ लक्ष्मणशास्त्री जोशी समग्र वाड्मय खंड 12 : संस्कृत-मराठी प्रबंध व चरित्रसंग्रहʼ

‘तर्कतीर्थ लक्ष्मणशास्त्री जोशी समग्र वाड्मय खंड 13 : पत्रसंग्रहʼ

‘तर्कतीर्थ लक्ष्मणशास्त्री जोशी समग्र वाड्मय खंड 14 : संस्कृत हस्तलिखित ग्रंथांची विवरणात्मक सूची (भाग-1) ʼ

तर्कतीर्थ लक्ष्मणशास्त्री जोशी समग्र वाड्मय खंड 15 : संस्कृत हस्तलिखित ग्रंथांची विवरणात्मक सूची (भाग-2)ʼ

‘तर्कतीर्थ लक्ष्मणशास्त्री जोशी समग्र वाड्मय खंड 16 : भारतस्य संविधानम् (भारतीय राज्यघटना : संस्कृत भाषांतर) ʼ 

‘तर्कतीर्थ लक्ष्मणशास्त्री जोशी समग्र वाड्मय खंड 17 : तर्कतीर्थ : स्मृतीगौरव लेखसंग्रह ʼ

‘तर्कतीर्थ लक्ष्मणशास्त्री जोशी समग्र वाड्मय खंड 18 : तर्कतीर्थ साहित्यसमीक्षा लेखसंग्रह ʼ

स्पर्धा परीक्षा प्रश्न मंजुषा 2024 - 25 सेट - 2

 

म. शि. प्र. मंडळाचे, राजमाता जिजाऊ महाविद्यालय, किल्ले धारूर 

स्पर्धा परीक्षा प्रश्न मंजुषा 2024 - 25 सेट  - 2

दर आठवड्याला एक या पद्धतीने 10 प्रशपत्रिका प्रदर्शित केल्या जातील, विध्यार्थ्यांना विनंती की आपण या मध्ये सहभाग घ्यावा.

https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSdwiVAjj2q0njZg50DKPXLkdzDJKY5eSMN0jkdBEtMQlwfwnA/viewform?usp=sf_link

वरील लिंक ला क्लिक करून प्रश्न मंजुषा सोडवावी.

YouTube link of Programme, Webinars & Lectures in Academic Year 2024-2025

 

National Webinar On NEP 2020 & Skill Education on 18/10/2024

राज्यस्तरीय वेबिनार "समकालीन कविता व मराठी मुस्लिम कवितेतील साम्यभेद" 18/10/2024

National Webinar On An Interpretation of the Philosophy of Social Justice and Policy of Reservation in Indian Constitution on 17/10/2024

राष्ट्रीय वेबिनार " समकालीन हिंदी कविता मे आदिवासी दर्शन " 16/10/2027

National Webinar on Scope And Opportunities in Bio-Science Research on 16/10/2024

National Webinar on "The Impact of Research Networking Sites on Scholarly Publications" on 15/10/2024

State level online workshop on Building Wealth through Stocks, Mutual Funds and  Commodity Market on 14/10/2024 

National Webinar on Financial literacy: tools and strategies on 11/10/2024

Recent Advancement in Material Science and Nanotechnology on 10/10/2024

National Webinar On "Curriculum Structure of Mathematics in New Education Policy 2020'' 10/10/2024

National Webinar on "New Horizons in Chemical Sciences" on 28/09/2024

Cross-Cutting Issues & Sustainable Development: New Avenues of Research and Research Methodology

National Conference on "Higher Education, Research, Skill Enrichment, and Knowledge Transfer in the Digital Era" 01/09/2024

 

"Higher Education, Research, Skill Enrichment, and Knowledge Transfer in the Digital Era" 01/09/2024

Special Issued Published in Vidyawarta Peer-reviewed Journal

Special Issue I

Special Issue II

Special Issue III

Photographs - Click Here

स्पर्धा परीक्षा प्रश्न मंजुषा 2024 - 25 सेट - 1

म. शि. प्र. मंडळाचे, राजमाता जिजाऊ महाविद्यालय, किल्ले धारूर 

स्पर्धा परीक्षा प्रश्न मंजुषा 2024 - 25 सेट  - 1

दर आठवड्याला एक या पद्धतीने 10 प्रशपत्रिका प्रदर्शित केल्या जातील, विध्यार्थ्यांना विनंती की आपण या मध्ये सहभाग घ्यावा.

https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSdwiVAjj2q0njZg50DKPXLkdzDJKY5eSMN0jkdBEtMQlwfwnA/viewform?pli=1

वरील लिंक ला क्लिक करून प्रश्न मंजुषा सोडवावी.

National Webinar on The Impact of Research Networking Sites on Scholarly Publications

 

https://drive.google.com/file/d/1g9VqxpCvPcxfQeNQmJmVQmb5YF6ZSBHm/view?usp=sharing

For Certificate - Kindly click above link

YouTube Link

News on Webinar 

https://forms.gle/WPoof9Ezqt2fPGk16

Feedback Link 

https://drive.google.com/file/d/17eo50f5nhIaCCHXmnvOcoHftekEGwOQK/view?usp=sharing

Report of National Webinar

Programme Schedule 

I am glad to invite you to register for the National Webinar entitled "The Impact of Research Networking Sites on Scholarly Publications"  organized by IQAC and Library , Rajmata Jijau Mahavidyalaya Kille-Dharur, Dist. Beed (MS) on Date: 15 October 2024 at 11:30am. Your gracious presence for this event is anticipated.

Registration & Zoom Link  

https://forms.gle/UgVYEGCQXqxeC4TW7	https://us06web.zoom.us/j/82341923740?pwd=N5bOuhAB0rqaCjpDGkxAjPOMpsix6U.1
Registration (Click Above) Registration is free to all	Zoom Link (Click Above) Date 15th October 2024, at 11.30 am

National Webinar on New Horizons in Chemical Sciences (28 Sept. 2024)

 

YouTube Link

Participants Certificates 

Click Here

I am glad to invite you to register for the National Webinar entitled "New Horizons In Chemical Sciences"  organized by IQAC and the Department of Chemistry, Rajmata Jijau Mahavidyalaya Kille-Dharur, Dist. Beed (MS) on Date: 28 September 2024 at 11:00 am. Your gracious presence for this event is anticipated.

Feedback Link (Open Only 28/09/2024) 

https://forms.gle/fXek4mWrHcwamEPt8

Registration & Zoom Link  

Registration (Click Above) Registration is free to all	Zoom Link (Click Above) Date 28th September 2024, at 11.00 am

Thank you.

 

New Arrivals 2024

 

मराठी कादंबऱ्या - सारांश

 १. अग्निपंख - डॉ. अब्दुल कलाम

अग्निपंख ही भारताचे माजी राष्ट्रपती आणि सुप्रसिद्ध वैज्ञानिक डॉ. ए. पी. जे. अब्दुल कलाम यांची प्रेरणादायी आत्मकथात्मक मराठी कादंबरी आहे. या पुस्तकात त्यांनी त्यांच्या जीवनातील अनुभव, वैज्ञानिक प्रवास, आणि देशसेवेसाठी घेतलेली वचनबद्धता यांचे मोलाचे विचार मांडले आहेत. डॉ. कलाम यांनी पुस्तकाच्या माध्यमातून त्यांच्या कठीण परिस्थितीवर मात करत, सामान्य घरातून येऊन राष्ट्राचे सर्वोच्च पद गाठण्याचा प्रवास उलगडून दाखवला आहे. 

कादंबरीची सुरुवात कलाम यांच्या बालपणाच्या आठवणींनी होते, जिथे ते तामिळनाडूच्या रामेश्वरममध्ये लहानाचे मोठे झाले. अत्यंत सामान्य परिस्थिती असूनही, त्यांचे कुटुंब आणि शिक्षकांनी त्यांना शिकण्याची प्रेरणा दिली. शिक्षण आणि विज्ञान याबद्दलची त्यांची जिज्ञासा आणि मेहनत त्यांना पुढे विज्ञान क्षेत्रात उत्कृष्टता मिळवून देणारी ठरली. डॉ. कलाम यांनी त्यांच्या वैज्ञानिक कारकिर्दीमध्ये भारताच्या संरक्षण क्षेत्रातील योगदानाबद्दल विशेष उल्लेख केला आहे. ते भारतीय अंतराळ संशोधन संस्थेत (इसरो) काम करत असताना, त्यांनी अग्नि आणि पृथ्वी या क्षेपणास्त्रांच्या विकासात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली. त्यांच्या या कामामुळेच भारताची संरक्षण क्षमता वाढली, ज्यामुळे त्यांना 'मिसाइल मॅन' म्हणून ओळखले जाऊ लागले. 

पुस्तकाच्या शेवटी, डॉ. कलाम यांनी युवा पिढीला उद्देशून प्रेरणादायी संदेश दिला आहे. ते म्हणतात की स्वप्न पाहा, परिश्रम करा, आणि यशस्वी होण्यासाठी दृढ निश्चय ठेवा. त्यांनी आपल्या जीवनातून शिकवले की अपयश हा यशाचा एक महत्त्वाचा भाग आहे आणि चिकाटी व सकारात्मक दृष्टिकोन यामुळे कोणतीही गोष्ट साध्य करता येते. अग्निपंख ही केवळ एक आत्मकथा नसून ती तरुणांना प्रेरणा देणारी एक गाथा आहे, जी प्रत्येकाने वाचली पाहिजे.

 २. अमृतवेल-  वि. स. खांडेकर

अमृतवेल ही मराठी साहित्यातील ज्येष्ठ साहित्यिक वि. स. खांडेकर यांची एक कादंबरी आहे. या कादंबरीत प्रेम, निष्ठा, तत्त्वज्ञान आणि जीवनाच्या गूढता यांचा प्रभावीपणे मागोवा घेण्यात आला आहे. मानवी नात्यांचे सूक्ष्म चित्रण आणि जीवनाचे मर्म या कथेच्या केंद्रस्थानी आहेत. 

कादंबरीची नायिका मृणालिनी ही एक संवेदनशील आणि बुद्धिमान तरुणी आहे. ती आपले आयुष्य मोठ्या स्वप्नांनी आणि आदर्शांनी समृद्ध करायला इच्छुक आहे. तिच्या आयुष्यात एका क्षणी प्रेमाचा प्रवेश होतो, जे तिच्या जीवनाला एक नवीन वळण देतो. परंतु, प्रेमाच्या या प्रवासात तिला दुःख, वेदना आणि तुटलेल्या स्वप्नांचा सामना करावा लागतो. मृणालिनीचे प्रेम आणि तिच्या जीवनातील आदर्श यांच्यातील संघर्ष ही कथेची प्रमुख घटना आहे. तिच्या नात्यांमधून तिला जीवनाचे वास्तव कळते. ती प्रेमाला अमरत्वाचे रूप मानते, म्हणून कादंबरीचे नाव अमृतवेल असे ठेवले आहे. अमृतवेल म्हणजे अमरता दर्शवणारी वेल, जी जीवनाच्या विविध टप्प्यांमध्ये आपले अस्तित्व टिकवून ठेवते. 

खांडेकर यांनी या कादंबरीतून मानवी मनातील भावभावनांचे जिवंत चित्रण केले आहे. प्रेम, निष्ठा, वेदना, तत्त्वज्ञान आणि आत्म्याचे शाश्वत अस्तित्व या सर्व गोष्टींना त्यांनी सखोलतेने मांडले आहे. मृणालिनीची कथा आपल्याला सांगते की, जीवनात प्रेम आणि आदर्श दोन्हीही आवश्यक आहेत, पण या दोन गोष्टींमध्ये संतुलन साधणे हेच खरे कौशल्य आहे. अमृतवेल ही केवळ एका स्त्रीची प्रेमकथा नसून ती मानवी अस्तित्वाचे गूढ आणि तत्त्वज्ञान स्पष्ट करणारी उत्कृष्ट साहित्यकृती आहे. 

३. गारंबीचा बापू - श्री. ना. पेंडसे

गारंबीचा बापू ही श्री. ना. पेंडसे यांची एक लोकप्रिय मराठी कादंबरी आहे, जी ग्रामीण जीवनाचे वास्तववादी चित्रण करते. या कादंबरीत गारंबी या गावातील बापू नावाच्या व्यक्तीचे जीवन आणि त्याच्या भोवतालची समाजव्यवस्था उलगडली आहे. 

बापू हा कादंबरीचा प्रमुख पात्र आहे, जो एक साधा, परंतु स्वाभिमानी शेतकरी आहे. गारंबी गावातील लोक त्याला आदराने आणि प्रेमाने "गारंबीचा बापू" म्हणतात. त्याच्या व्यक्तिमत्त्वात साधेपणा असूनही, तो अत्यंत कणखर आणि निस्वार्थी आहे. त्याचे आयुष्य म्हणजे एक प्रकारचे संघर्षमय जीवन आहे, जिथे त्याला समाजातील विषमता, अन्याय आणि भ्रष्टाचाराचा सामना करावा लागतो. 

कादंबरीत बापूच्या संघर्षांमधून ग्रामीण भारतातील शेतकऱ्यांचे प्रश्न आणि त्यांची दयनीय परिस्थिती अधोरेखित केली आहे. बापूला आपल्या जमिनीवर शेती करताना आर्थिक ताण, सरकारी यंत्रणेतील भ्रष्टाचार, आणि सामाजिक विषमता यांचा सामना करावा लागतो. तो प्रामाणिकपणे आणि कष्टाने आपले जीवन जगतो, पण तरीही समाजाच्या विविध स्तरांतील लोक त्याच्यावर अन्याय करतात.

बापूच्या आयुष्याचे हे संघर्ष त्याला मानसिक आणि भावनिक दृष्ट्या थकवतात, पण तो कधीही आपला आदर्श आणि स्वाभिमान सोडत नाही. त्याचे जीवन हे समाजातील असत्याशी लढण्याचे प्रतीक आहे, जिथे तो संघर्ष करत राहतो, पण आपल्या मुळांशी प्रामाणिक राहतो. 

श्री. ना. पेंडसे यांनी गारंबीचा बापू कादंबरीतून एका सामान्य शेतकऱ्याच्या माध्यमातून ग्रामीण जीवनातील कठोर सत्य दाखवले आहे. बापूचे पात्र हे साधेपणा, स्वाभिमान आणि निष्ठेचे प्रतीक आहे, ज्यामुळे ही कादंबरी वाचकांच्या मनात कायमची घर करते.

४. गोलपिठा - नामदेव ढसाळ

गोलपिठा ही नामदेव ढसाळ यांची एक प्रभावी आणि वास्तववादी मराठी कादंबरी आहे, ज्यात मुंबईतील दलित समाजाचे संघर्षमय जीवन आणि उपेक्षित वर्गाचे चित्रण केले आहे. कादंबरीतील गोलपिठा हा परिसर म्हणजेच समाजातील तळागाळातील लोकांचे जीवन, त्यांचे प्रश्न, आणि त्यांच्यावर होणारा अन्याय यांचे प्रतिबिंब आहे. 

कादंबरीत मुंबईच्या रेडलाईट एरियातील गरीब, दलित, आणि वंचित लोकांचे दारिद्र्य, वेदना, आणि त्यांचे संघर्ष मांडले आहेत. या पात्रांच्या आयुष्यात असलेली अशिक्षा, गरिबी, शोषण, आणि अन्याय ही सर्व वास्तववादी रूपात दर्शविली आहेत. या व्यक्तींना दररोज भुकेचा, आर्थिक ताणाचा आणि समाजातील उपेक्षेचा सामना करावा लागतो. या परिस्थितीतून जातीयता, आर्थिक विषमता, आणि सामाजिक असमानता या सर्व समस्यांचे चित्रण ढसाळ यांनी अत्यंत तीव्रतेने केले आहे.

कादंबरीतील पात्रे, विशेषत: स्त्रिया, विविध प्रकारच्या समस्यांना सामोरे जातात, जसे की लैंगिक शोषण, दारिद्र्य, आणि सामाजिक प्रतिष्ठेचा अभाव. ढसाळ यांनी या सर्व व्यक्तिरेखा अत्यंत खऱ्या आणि जिवंत पद्धतीने उभ्या केल्या आहेत, ज्यामुळे वाचकांना त्यांच्याबद्दल सहानुभूती वाटते.

गोलपिठा ही कादंबरी केवळ एका विशिष्ट वर्गाची गोष्ट नसून ती सामाजिक, आर्थिक, आणि जातीय अन्यायांविरोधातील बंडखोरीचे प्रतीक आहे. या कादंबरीतून ढसाळ यांनी दलित समाजाच्या जीवनातील कटू वास्तव मांडले आहे, आणि त्यातून त्यांची लेखणी समाजाच्या संवेदनशीलतेला आव्हान देते. ही कादंबरी सामाजिक परिवर्तन आणि न्यायाची मागणी करणारी एक शक्तिशाली साहित्यकृती आहे.

गोलपिठा वाचकांना समाजातील उपेक्षित आणि शोषित लोकांच्या जीवनाचा आर्त अनुभव देत, त्यांना विचार करायला भाग पाडते.

४. झाडाझडती - विश्वास पाटील

झाडाझडती ही विश्वास पाटील यांची एक गाजलेली मराठी कादंबरी आहे, ज्यात १९७५ च्या आणीबाणीच्या काळातील राजकीय आणि सामाजिक परिस्थितीचे प्रखर चित्रण केले आहे. या कादंबरीत समाजातील विविध स्तरांतील व्यक्तींच्या संघर्षांची कथा आहे, जी त्यावेळच्या राजकीय अन्याय, दडपशाही आणि स्वातंत्र्याच्या गळतीची साक्ष देणारी आहे.

कथानकाची पार्श्वभूमी इंदिरा गांधींनी लागू केलेली आणीबाणी आहे, ज्या काळात भारतात नागरिकांच्या मूलभूत अधिकारांवर गदा आणली होती. सरकारच्या या निर्णयामुळे सामान्य जनतेच्या जीवनात प्रचंड उलथापालथ झाली. पाटील यांनी अत्यंत तपशीलवार पद्धतीने या काळातील घडामोडींचे आणि त्याच्याशी संबंधित राजकीय हालचालींचे चित्रण केले आहे.

कादंबरीत विविध पात्रे आहेत, ज्यात सामान्य शेतकरी, कामगार, विद्यार्थी, आणि पत्रकार आहेत, ज्यांच्या जीवनावर या आणीबाणीचा थेट परिणाम झाला. प्रत्येक पात्र त्यांच्या संघर्षांतून अन्यायाचा सामना करत आहे, ज्यामुळे त्यांच्या जीवनात उलथापालथ येते. राजकीय आणि सामाजिक अन्यायांशी सामना करताना त्यांना आपल्या नीतिमूल्यांची, तत्त्वांची आणि व्यक्तिगत अस्तित्वाची लढाई लढावी लागते. कादंबरीत सत्ता आणि शक्तीचा दुरुपयोग, आणि त्यातून निर्माण झालेला असंतोष स्पष्टपणे मांडला आहे.

विशेषतः पत्रकार आणि विचारवंत या काळात झालेल्या स्वातंत्र्य गळतीविरुद्ध आवाज उठवतात, परंतु त्यांना धमक्या, तुरुंगवास आणि छळाचा सामना करावा लागतो. त्यांच्या संघर्षांमधून देशातील लोकशाही आणि स्वातंत्र्य यांचे महत्त्व अधोरेखित होते. झाडाझडती ही केवळ ऐतिहासिक घटना मांडणारी कादंबरी नाही, तर ती सत्ता आणि समाज यांच्यातील संघर्ष, नैतिकता, आणि लोकशाहीचे महत्त्व सांगणारी एक प्रेरणादायी कथा आहे.

५. झोंबी - आनंद यादव

झोंबी ही आनंद यादव यांनी लिहिलेली मराठी कादंबरी ग्रामीण जीवनाच्या ताण-तणावांचे, शेतकरी वर्गाच्या संघर्षांचे आणि सामाजिक अन्यायाचे अत्यंत संवेदनशील व वास्तववादी चित्रण करणारी कथा आहे. कादंबरीत मुख्यतः एक शेतकरी कुटुंब आणि त्यांच्या जीवनातील प्रतिकूल परिस्थितीचे वर्णन आहे, ज्यातून ग्रामीण समाजातील वर्गीय संघर्ष, गरीबी, आणि जीवनाची अविरत लढाई स्पष्ट होते. 

कथेचा नायक, धुंडिराम, हा एक गरीब शेतकरी आहे जो आपल्या कुटुंबाचे पोट भरण्यासाठी कष्ट करतो. मात्र, त्याच्यावर वाढलेले कर्ज, निसर्गाच्या प्रतिकूल परिस्थितीचे संकट, आणि समाजातील उच्चवर्गीय लोकांकडून होणारे शोषण यामुळे त्याचे जीवन सतत संघर्षमय बनते. धुंडिरामला आपल्या कुटुंबाचा सांभाळ करताना आर्थिक आणि मानसिक अशा दोन्ही आघाड्यांवर झगडावे लागते. 

कादंबरीतून यादव यांनी शेतकऱ्यांच्या जीवनातील संकटांचे, विशेषतः जमीनदार, सावकार आणि राजकीय व्यवस्था यांच्याकडून होणाऱ्या शोषणाचे वास्तववादी चित्रण केले आहे. धुंडिरामसारख्या शेतकऱ्यांचे आयुष्य ही एक अखंड झोंबी म्हणजेच एक सतत चालणारी संघर्षमय अवस्था असल्याचे त्यांनी दाखवले आहे. त्यांची दुर्दशा आणि त्यातून निर्माण होणारी हताशा ही कादंबरीचा मुख्य गाभा आहे. 

शेतकऱ्यांच्या कष्टांबद्दलची समाजातील उपेक्षा, त्यांचे स्वप्नभंग, आणि त्यांच्या जिवंतपणातील मृतावस्थेसारखे जीवन या सर्व गोष्टी यादव यांनी अत्यंत प्रभावी शैलीत मांडल्या आहेत. धुंडिरामच्या संघर्षांमधून वाचकाला शेतकऱ्यांच्या व्यथा समजून येतात आणि या जीवनातील कठोर वास्तवाची जाणीव होते.

झोंबी ही कादंबरी शेतकऱ्यांच्या जीवनातील अपार कष्ट, त्यांची असहाय्यता, आणि संघर्षांचे प्रतीक असून ग्रामीण जीवनाचे अत्यंत समर्पक आणि वेदनादायी चित्रण आहे.

६. नटसम्राट - विष्णू वामन शिरवाडकर

नटसम्राट ही विष्णू वामन शिरवाडकर (कुसुमाग्रज) यांनी लिहिलेली मराठी साहित्याची एक अविस्मरणीय कादंबरी आहे, ज्यात नाट्यजगताचा एक निवृत्त महान कलाकार आणि त्याच्या जीवनातील शोकांतिका यांचे हृदयस्पर्शी चित्रण केले आहे. या कादंबरीत गणपत बेलवलकर या व्यक्तिरेखेच्या माध्यमातून शिरवाडकरांनी वृद्धापकाळ, एकाकीपण, आणि कर्तृत्व संपल्यानंतरच्या आयुष्यात येणाऱ्या वेदना या विषयांवर प्रखर भाष्य केले आहे.

कथानकाच्या केंद्रस्थानी गणपत बेलवलकर नावाचा नटसम्राट आहे, जो आपल्या अभिनय कौशल्यामुळे प्रसिद्ध झाला होता, परंतु आता तो वृद्धापकाळात निवृत्त जीवन जगत आहे. त्याने आपली संपत्ती आणि सर्व काही आपल्या मुलांना दिले आहे, पण त्याचे मुलं त्याच्याशी अनादराने वागतात आणि त्याला विसरतात. त्याच्या जीवनातील हा बदल त्याच्या मानसिक आणि भावनिक स्थितीवर गंभीर परिणाम करतो. गणपतच्या मनात निराशा आणि एकाकीपणाचे कढ निर्माण होतात, कारण त्याचे कर्तृत्व, नाव, आणि मानमरातब आता केवळ आठवणीतच उरलेले असतात.

कादंबरीत नाटकातील संवादांमधून आणि गणपतच्या विचारांतून त्याचे दुःख, वेदना, आणि जीवनातील विसंगती स्पष्ट होते. गणपतने केलेली अनेक नाटके, त्यातल्या भूमिकांमधून मिळालेले यश आणि त्याचा लौकिक हे सर्व आता संपले आहे. त्याचं जीवन एका शोकांतिकेत परिवर्तित झालं आहे. तो आपल्या जुने मित्र कौंडिण्य याच्यासोबत या वेदनांना सामोरा जातो, पण शेवटी त्यालाही एकाकीपणाने घेरले आहे.

नटसम्राट ही कादंबरी केवळ एका कलाकाराची कथा नसून, ती वृद्धापकाळ, विसंगती, आणि समाजातील वयस्क व्यक्तींच्या समस्यांचे प्रभावी चित्रण आहे. शिरवाडकरांनी अत्यंत भावनिक आणि प्रभावी शैलीत या कथेची मांडणी केली आहे, जी वाचकाला विचार करायला लावते आणि गणपत बेलवलकरच्या जीवनाच्या शोकांतिकेशी जोडून ठेवते. 

७. पानिपत - विश्वास पाटील 

पानिपत  ही विश्वास पाटील यांनी लिहिलेली ऐतिहासिक मराठी कादंबरी आहे, जी १७६१ साली घडलेल्या पानिपतच्या तिसऱ्या युद्धावर आधारित आहे. या युद्धाने मराठा साम्राज्याला मोठा धक्का दिला आणि भारतीय इतिहासात निर्णायक भूमिका बजावली. कादंबरीत या युद्धाचे व्यापक आणि सूक्ष्म विश्लेषण तसेच मराठ्यांच्या पराक्रमाची कथा प्रभावीपणे मांडली आहे.

कादंबरीच्या केंद्रस्थानी सदाशिवराव भाऊ आहेत, जे या युद्धात मराठा सैन्याचे नेतृत्त्व करतात. पानिपतच्या मैदानात अफगाण बादशाह अहमदशहा अब्दालीच्या विशाल सैन्याविरुद्ध मराठा सैन्याची पराक्रमी लढाई दाखवण्यात आली आहे. पाटील यांनी मराठ्यांच्या स्वराज्यासाठीच्या जिद्दीचा आणि त्यांच्या बलिदानाचा अत्यंत प्रभावी शब्दचित्रात उलगडा केला आहे. 

कादंबरीत केवळ युद्धाचे वर्णन नाही, तर त्याच्या आधीच्या राजकीय, सामाजिक, आणि आर्थिक परिस्थितीचेही उत्कृष्ट चित्रण आहे. मराठ्यांचे दिल्लीवर वर्चस्व निर्माण करण्याचे स्वप्न, नाना साहेब पेशव्यांची राजकीय रणनीती, आणि शत्रूंच्या कूटनीतीचे विविध पैलू या सर्व गोष्टींचा परिपूर्ण आढावा घेतला आहे. सदाशिवराव भाऊंची राष्ट्रभक्ती, युद्धकौशल्य, आणि त्यांच्या नेतृत्वाखाली मराठ्यांनी दिलेल्या बलिदानाचे अत्यंत रोमांचक चित्रण पुस्तकात केले आहे. पानिपतच्या लढाईने मराठ्यांना मोठे नुकसान सोसावे लागले, आणि हजारो सैनिकांनी प्राणांची आहुती दिली. मराठ्यांचे हे पराभव त्यांच्या साम्राज्याच्या विस्तारावर रोक आणणारे ठरले. मात्र, पाटील यांनी या लढाईतून मराठ्यांच्या धैर्य, आत्मविश्वास, आणि स्वराज्यासाठीच्या निष्ठेचे उदात्तीकरण केले आहे.

पानिपत ही कादंबरी केवळ एक ऐतिहासिक ग्रंथ नाही, तर ती भारतीय इतिहासातील एका निर्णायक क्षणाचे सजीव चित्रण आहे. युद्धातील मानवता, बलिदान, पराक्रम, आणि भावनांचा मिलाफ या कादंबरीतून वाचकांच्या मनाला भिडतो. 

८. फकीरा - अण्णाभाऊ साठे

फकीरा ही अण्णाभाऊ साठे यांनी लिहिलेली मराठी कादंबरी आहे, जी एका दलित नायकाची शौर्यगाथा आहे. कादंबरीतील फकीरा हा गरीब, परंतु क्रांतिकारी विचारांचा शेतकरी आहे, जो अन्याय आणि शोषणाच्या विरोधात लढा देतो. या कादंबरीत अण्णाभाऊ साठे यांनी जातीय अत्याचार, विषमता, आणि अन्यायाचा सामना करत असलेल्या शेतकरी आणि वंचित समाजाचे विदारक चित्रण केले आहे.

कथानक १८५७ च्या स्वातंत्र्य लढ्याच्या पार्श्वभूमीवर आहे, जिथे ब्रिटीश राजवटीच्या अत्याचारांमुळे ग्रामीण जीवन उद्‌ध्वस्त झालेले आहे. फकीरा हा एका छोट्या गावातील शेतकरी असून, तो ब्रिटीश सरकार आणि सत्ताधारी जमीनदारांच्या अन्यायकारक नीतिमत्तेविरोधात आवाज उठवतो. तो आपल्या समाजाच्या उद्धारासाठी शस्त्र उचलतो आणि समाजातील वाईट प्रथांविरुद्ध बंड पुकारतो.

फकीराच्या नेतृत्वाखाली गावातील गरीब शेतकरी आणि दलित बांधव अत्याचारी ब्रिटीश आणि त्यांच्याशी संधान साधणाऱ्या जमीनदारांवर हल्ला करतात. या क्रांतीत फकीरा आणि त्याच्या साथीदारांना अनेक यातना सहन कराव्या लागतात, परंतु त्यांची लढाई थांबत नाही. त्याचे हे बंड केवळ शारीरिक युद्ध नसून सामाजिक न्यायासाठी, स्वाभिमानासाठी लढलेले युद्ध आहे.

फकीराच्या जीवनातील संघर्ष आणि त्याचा दुर्दम्य आत्मविश्वास या कादंबरीतून स्पष्टपणे जाणवतो. कादंबरीच्या शेवटी, फकीराला पकडून फाशी दिली जाते, परंतु त्याची क्रांतिकारी वृत्ती आणि लढाऊ स्वभाव लोकांच्या मनात जिवंत राहतो.

फकीरा ही कादंबरी केवळ एका व्यक्तीची कथा नसून, ती संपूर्ण दलित आणि शोषित समाजाच्या न्यायासाठी लढलेल्या संघर्षाचे प्रतीक आहे. अण्णाभाऊ साठे यांनी या कादंबरीतून सामाजिक विषमता, शोषण, आणि अन्यायाच्या विरोधातील उभ्या राहिलेल्या एका नायकाची प्रेरणादायी कहाणी रेखाटली आहे.

९. बलुतं - दया पवार

बलुतं ही दया पवार यांनी लिहिलेली मराठी साहित्यातील एक महत्त्वाची आत्मकथनात्मक कादंबरी आहे, जी दलित साहित्याच्या पायाभरणीत महत्त्वाची भूमिका बजावते. या कादंबरीत पवार यांनी त्यांच्या आयुष्यातील खडतर अनुभवांद्वारे दलित समाजाच्या व्यथा, संघर्ष, आणि जातीय शोषणाचे हृदयस्पर्शी चित्रण केले आहे.

कादंबरीत लेखकाचे बालपण, तरुणपण, आणि त्यांचे समाजातील स्थान या सगळ्याचा मागोवा घेतला आहे. लेखक स्वतः महार समाजात जन्मलेला असून, त्याने आपल्या जीवनात अस्पृश्यतेच्या अनुभवांचा सामना केला आहे. समाजातील उच्चवर्णीयांनी दलितांवर लादलेल्या अपमानकारक वागणुकीचा लेखकावर मोठा परिणाम झालेला आहे. यात लेखकाने आपल्या अनुभवांचे वर्णन "बलुतं" या संज्ञेद्वारे केले आहे, ज्याचा अर्थ आहे समाजाला दिले जाणारे श्रम आणि सेवा, पण त्याबदल्यात मिळणारी अपमानास्पद वागणूक.

कादंबरीत बालपणीची गरीबी, सामाजिक अपमान, शिक्षणासाठी केलेला संघर्ष, आणि असहायता यांचे जिवंत वर्णन आहे. पवार यांनी आपल्या वडिलांच्या आयुष्याचे वर्णन करताना त्यांचे श्रमिक जीवन, आणि त्यांच्यावर आलेल्या संकटांचे अत्यंत हृदयस्पर्शी चित्रण केले आहे. त्याचबरोबर लेखकाच्या जीवनातील असंतोष, दुःख, आणि आत्मचिंतनही या कथेतून व्यक्त होते.

दया पवार यांनी या कादंबरीतून दलित समाजातील आर्थिक आणि सामाजिक अन्याय, अस्पृश्यता, आणि जातीय अत्याचारांवर भाष्य केले आहे. त्यांनी समाजातील विषमता आणि उच्च-नीचतेच्या भिंतींविरुद्ध आवाज उठवला आहे. 

बलुतं ही कादंबरी केवळ एका व्यक्तीची आत्मकथा नसून ती संपूर्ण दलित समाजाच्या वेदना आणि अस्तित्वाच्या संघर्षाचे प्रतिबिंब आहे. दया पवार यांच्या या लेखणीने दलित साहित्याला एक नवीन ओळख दिली आणि समाजातील अन्यायाविरोधात एक सशक्त आवाज उभा केला. 

१०. मृत्युंजय - शिवाजी सावंत

मृत्युंजय ही शिवाजी सावंत यांची अत्यंत प्रसिद्ध मराठी कादंबरी आहे, जी महाभारतातील कर्ण या व्यक्तिमत्त्वाच्या जीवनावर आधारित आहे. कादंबरीत कर्णाचे जीवन, त्याचे संघर्ष, आणि त्याच्या सत्तेच्या आणि धर्माच्या शोधाचे वृतांत अत्यंत प्रभावीपणे मांडले आहे.

कादंबरीची कथा कर्णाच्या दृष्टिकोनातून प्रस्तुत केली आहे. कर्ण हा एक अत्यंत कर्तव्यदक्ष आणि बलशाली नायक असला तरी त्याची जन्मगाथा, त्याचे शाप, आणि त्याचे अपमान त्याच्या जीवनातील मुख्य संघर्ष ठरतात. कर्णाची कहाणी सुरुवात होते त्याच्या जन्मापासून, त्याच्या जन्माचा शाप, आणि त्याच्या मोठ्या कारकिर्दीच्या पथावर येणाऱ्या अडचणींवर.

कर्णाचे जीवन भव्य पण दुःखदायक असते. त्याला एक तरुण म्हणून आपल्या धर्म आणि कर्तव्याच्या आड येणाऱ्या अडथळ्यांचा सामना करावा लागतो. कर्णाचे पालक असलेल्या अदृश्य शक्तीचा त्याच्या जीवनावर गडद प्रभाव आहे. त्याला त्याच्या जीवनातील सत्य उघडण्याची, आपल्या कुटुंबाच्या आणि समाजाच्या न्यायाची आणि त्याच्या सत्त्वाची दिशा मिळवण्याची लढाई करावी लागते. 

शिवाजी सावंत यांनी कर्णाच्या जीवनातील तत्त्वज्ञान, भावना, आणि नैतिक संघर्षांचे अत्यंत प्रभावी चित्रण केले आहे. कर्णाचा शौर्य, त्याची दयाळुता, आणि त्याचे अंतर्गत द्वंद्व ही कादंबरीतील प्रमुख गाभा आहे. कर्णाचे जीवन म्हणजे एक प्रचंड युद्धक्षेत्र आहे, जिथे त्याला सतत सत्य आणि धर्माच्या शोधात संघर्ष करावा लागतो.

मृत्युंजय ही कादंबरी वाचकांना एक अद्वितीय दृष्टिकोन प्रदान करते, जिथे कर्णाचे पात्र आपल्या आंतरिक संघर्षांचे, शौर्याचे, आणि मानवी जीवनाच्या गूढतेचे खुलासा करते. सावंत यांची लेखणी आणि कर्णाची कथा वाचकांना भावनिक आणि तत्त्वज्ञानात्मक रूपात प्रभावित करते. 

११. ययाती - वि. स. खांडेकर 

ययाती ही वि. स. खांडेकर यांची एक प्रसिद्ध मराठी कादंबरी आहे, जी भारतीय पुराणकथांवर आधारित आहे. या कादंबरीत वि. स. खांडेकर यांनी पौराणिक पात्र ययातीच्या जीवनातील तत्वज्ञान आणि मानवी स्वभावाच्या गूढतेवर प्रकाश टाकला आहे.

कथानकाची केंद्रस्थानी ययाती, म्हणजेच पुराणातील एक राजा आहे, जो एक दैवी शापामुळे आपल्या वृद्धावस्थेच्या काळात तरुणी होण्याची आशा धरतो. ययाती हा राजा अत्यंत शक्तिशाली असूनही त्याच्या जीवनात एक गहन शोक आहे. त्याच्या पत्नी, देवयानी, आणि त्याच्या मुलांच्या जीवनातले ताणतणाव आणि संघर्ष त्याच्या प्रामाणिकपणाच्या आणि नेतृत्वाच्या क्षमतेच्या पातळीवर प्रकाश टाकतात.

कादंबरीत ययातीच्या जीवनाच्या प्रत्येक टप्प्यावर, विशेषतः त्याच्या वयोमानानुसार, त्याच्या व्यक्तिमत्वातील विविध पैलू उलगडले जातात. त्याने प्राप्त केलेल्या शापामुळे त्याला स्वतःच्या वृद्धापकाळाचा सामना करावा लागतो आणि ययातीचे जीवन एका गहन आत्मपरीक्षणाचा विषय बनते. त्याच्या शापामुळे त्याच्या सर्व मुलांना एक दुसरे फळ मिळवून देण्यासाठी त्यांना बलिदान द्यावे लागते.

विषयाच्या दृष्टिकोनातून, ययाती ही कादंबरी मानवी अस्तित्वाच्या गूढतेचे, वयोमानाचे आणि आंतरिक संघर्षाचे स्वरूप स्पष्ट करते. खांडेकर यांनी ययातीच्या पात्राला एक अंतर्मुख आणि तत्त्वज्ञानात्मक दृष्टिकोनातून उभे केले आहे. कादंबरीत दाखवलेल्या मानवी स्वभावाच्या आणि जीवनाच्या अडचणींच्या विविध पैलूंपासून वाचकांना जीवनाचे खरे स्वरूप समजून घेता येते.

ययाती कादंबरी ही एक तत्त्वज्ञानात्मक कथा आहे, जी वाचकांना आत्मपरीक्षण आणि जीवनाच्या गूढतेवर विचार करण्यास प्रेरित करते. वि. स. खांडेकर यांच्या लेखणीने ययातीच्या जीवनाची गहनता आणि त्या व्यक्तिमत्वाची जडणघडण प्रभावीपणे दर्शवली आहे.

१२. वारणेचा वाघ - अण्णाभाऊ साठे

वारणेचा वाघ ही अण्णाभाऊ साठे यांची एक महत्त्वाची मराठी कादंबरी आहे, जी ग्रामीण भारतातील जातीय अत्याचार, शोषण, आणि सामाजिक असमानतेचे यथार्थ चित्रण करते. कादंबरीत कथानक वारणेच्या गावात घडते, जिथे शेतकरी वर्गाचे शोषण आणि संघर्ष मुख्यतः दाखवले आहेत.

कथानकाच्या केंद्रस्थानी वाघोबा हा पात्र आहे, जो एक साधा आणि गरीब शेतकरी आहे. वाघोबा अत्यंत प्रतिकूल परिस्थितीत जिवंत आहे. त्याच्या पिढ्यान्पिढ्या गावातील उच्चवर्गीय लोकांद्वारे अन्यायाचा सामना करीत आले आहेत. शेतकरी वर्गाच्या कष्ट आणि त्यांच्यावर होणारे शोषण यांचे विस्तृत वर्णन कादंबरीत केले आहे. वाघोबा एक तडजोडीशिवाय कष्ट करणारा शेतकरी आहे, ज्याचे जीवन संघर्षमय आहे.

वाघोबा आणि त्याच्या कुटुंबियांचा संघर्ष सामाजिक वर्चस्वशाही, जातीय अत्याचार आणि आर्थिक शोषणाच्या विरोधात असतो. त्याला आपले हक्क मिळवण्यासाठी आणि समाजातील विषमतेविरुद्ध आवाज उठवण्यासाठी संघर्ष करावा लागतो. कादंबरीत वाघोबा या पात्राने आपले सर्वस्व दावे करून आपल्या हक्कांसाठी लढा देतांना दाखवले आहे.

अण्णाभाऊ साठे यांनी या कादंबरीत ग्रामीण जीवनाचे, शेतकऱ्यांचे, आणि त्यांच्या संघर्षांचे अत्यंत प्रभावी चित्रण केले आहे. त्यांनी वाघोबा यांच्या माध्यमातून लोकशाही, सामाजिक न्याय, आणि जातीय असमानतेच्या विरोधात एक गजर उचलला आहे. 

वारणेचा वाघ हा एक सामाजिक सत्याच्या शोधात असलेल्या कादंबरी आहे, जी शेतकऱ्यांच्या आणि गरीब वर्गाच्या संघर्षाची कथा सांगते. साठे यांची लेखणी आणि कथा वाचनाच्या संवेदनशीलतेसाठी प्रसिद्ध आहे, जी वाचकांना सामाजिक अन्यायावर विचार करण्यास आणि जागरूक होण्यास प्रेरित करते.

१३  स्वामी - रणजीत देसाई  स्वामी ही रणजीत देसाई यांनी लिहिलेली ऐतिहासिक कादंबरी आहे, जी छत्रपती संभाजी महाराजांच्या जीवनावर आधारित आहे. कादंबरीत मराठा साम्राज्य, त्याच्या राजकीय संघर्ष आणि संभाजी महाराजांची निष्ठा यांचा सखोल चित्रण करण्यात आले आहे. संभाजी महाराजांचे व्यक्तिमत्व कणखर, बुद्धिमान आणि युद्धनीतीत प्रवीण आहे. मात्र, त्यांच्यावर अनेक गैरसमज आणि राजकीय विरोधाचा सामना करावा लागतो. छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या मृत्यूनंतर मराठा साम्राज्याची सूत्रे संभाजी महाराजांच्या हातात येतात. त्यांच्या राज्यकर्तृत्वाच्या कालखंडात अनेक अंतर्गत आणि बाह्य शत्रूंशी त्यांना सामना करावा लागतो. संभाजी महाराजांवरच्या आरोपांमुळे त्यांना "दुष्काळी राजकारणी" आणि "आवडता मुलगा" म्हणून ओळखले जाते. परंतु, रणजीत देसाई यांनी त्यांच्या या प्रतिमेचा खंडन करत, त्यांचे कर्तृत्व, निष्ठा, आणि राष्ट्राभिमान या गुणांचे बारकाईने वर्णन केले आहे. कादंबरीत मुघल सम्राट औरंगजेबासोबतची त्यांची संघर्षयात्रा देखील रंगवलेली आहे. औरंगजेबाच्या कैदेत असतानाही संभाजी महाराजांनी त्याच्या धर्मांतराच्या प्रलोभनाला न जुमानता आपल्या धर्म आणि राष्ट्रावर प्रचंड निष्ठा ठेवली. शेवटी त्यांना क्रूरतेने मृत्यू दिला जातो, पण त्यांच्या शौर्याचा इतिहास अजरामर राहतो. "स्वामी" ही कादंबरी केवळ संभाजी महाराजांचे जीवनच नव्हे तर त्या काळातील राजकीय, सामाजिक आणि सांस्कृतिक परिस्थितीचेही प्रभावी चित्रण करते. रणजीत देसाई यांनी अत्यंत संवेदनशीलतेने आणि अभ्यासपूर्वक ही कादंबरी लिहिली आहे, त्यामुळे ती मराठी साहित्यातील एक अद्वितीय कलाकृती म्हणून ओळखली जाते. १४. संभाजी - विश्वास पाटील संभाजी ही विश्वास पाटील यांनी लिहिलेली मराठी कादंबरी आहे, जी छत्रपती संभाजी महाराजांच्या जीवनावरील ऐतिहासिक, चरित्रात्मक आणि साहसपूर्ण कथानक आहे. कादंबरीत संभाजी महाराजांच्या व्यक्तिमत्त्वाचे, त्यांच्या संघर्षाचे, आणि त्यांच्या जीवनातील महत्त्वपूर्ण घटना यांचे सखोल वर्णन केले आहे. संभाजी महाराज छत्रपती शिवाजी महाराजांचे पुत्र असून, त्यांचे बालपण आणि शिक्षण हा एक महत्त्वाचा भाग आहे. बालपणापासूनच त्यांना कठोर परिस्थिती आणि अनेक संकटांचा सामना करावा लागला. त्यांनी विविध भाषा आणि युद्धकलेचे प्रशिक्षण घेतले होते, ज्यामुळे ते एक कुशल योद्धा आणि कर्तबगार शासक बनले. कादंबरीत संभाजी महाराजांच्या शौर्यकथांचा देखील उल्लेख आहे. त्यांचे मुघल साम्राज्याशी असलेले संघर्ष, औरंगजेबाच्या शक्तीला आव्हान देण्याची त्यांची तयारी, आणि स्वराज्य रक्षणासाठी त्यांनी केलेले अथक प्रयत्न या गोष्टींचा तपशीलवार उहापोह आहे. विशेषतः मुघलांच्या विरोधात लढताना त्यांची भूमिका अत्यंत महत्त्वाची ठरते. विश्वास पाटील यांनी संभाजी महाराजांच्या जीवनातील नाट्यमय आणि थरारक प्रसंग जिवंतपणे उभे केले आहेत. शिवाजी महाराजांच्या निधनानंतर त्यांच्यावर आलेले राज्यकर्त्याचे ओझे, त्यांचे निर्णय आणि त्यांना सहन करावे लागलेले राजकीय दबाव याचे वर्णन कादंबरीत प्रभावीपणे केले आहे.  औरंगजेबाच्या कैदेत असताना, संभाजी महाराजांनी दाखवलेली निष्ठा आणि शौर्य त्यांचे खरे चरित्र प्रकट करते. धर्मांतर करण्याचा प्रलोभन नाकारून त्यांनी आपल्या राष्ट्रनिष्ठेला प्राधान्य दिले आणि आपल्या आत्मसन्मानासाठी बलिदान दिले. कादंबरीतून संभाजी महाराजांचे जीवन एक शौर्यगाथा म्हणून समोर येते, ज्यात त्यांची धैर्यशीलता, राष्ट्राभिमान, आणि निष्ठा यांचे कौतुक आहे.  १५. श्रीमान योगी-रणजीत देसाई  श्रीमान योगी ही रणजीत देसाई यांनी लिहिलेली ऐतिहासिक कादंबरी छत्रपती शिवाजी महाराज यांच्या जीवनावर आधारित आहे. या कादंबरीत शिवाजी महाराजांच्या जीवनातील प्रमुख घटनांचा आणि त्यांच्या राज्यकर्तृत्वाचा सखोल आढावा घेतला आहे. "श्रीमान योगी" हा शब्दच शिवाजी महाराजांच्या व्यक्तिमत्त्वाचे उत्कृष्ट वर्णन करतो, कारण ते केवळ महान योद्धेच नव्हते, तर आदर्श राजकारणी, कुशल प्रशासक, आणि अत्यंत धार्मिक आणि सुसंस्कृत व्यक्तिमत्त्व होते. कादंबरीची सुरुवात शिवाजी महाराजांच्या बालपणापासून होते, जिथे त्यांच्या आई, जिजाबाई यांनी त्यांच्यावर राष्ट्रभक्ती आणि हिंदवी स्वराज्य स्थापनेचे संस्कार केले. त्यांच्या बालपणातील या शिकवणींनी त्यांना पुढील जीवनात नेतृत्व करण्याची प्रेरणा दिली. पुढे, शिवाजी महाराजांच्या धाडसी मोहिमा, त्यांची मुघल साम्राज्याशी संघर्ष करण्याची तयारी, आणि त्यांच्या कौशल्यपूर्ण रणनीतींचे वर्णन केले आहे. शिवाजी महाराजांचे उद्दिष्ट स्वराज्य स्थापन करणे होते, आणि त्यासाठी त्यांनी अनेक शत्रूंशी सामना केला. त्यांनी गुरिल्ला युद्धतंत्र वापरून अनेक किल्ले जिंकले आणि आपले राज्य विस्तारले. या कादंबरीत त्यांच्या शौर्याबरोबरच, त्यांनी आपल्या शत्रूंशी कसे मुत्सद्दीपणे वागणूक दिली याचेही वर्णन आहे. कादंबरीत शिवाजी महाराजांच्या जीवनातील भावनिक आणि वैयक्तिक पैलूंवरही भर दिला आहे. त्यांचा कुटुंब, मित्र आणि त्यांच्या सैन्याशी असलेला जवळीक आणि त्यांचा सर्वांशी आदराने वागणारा स्वभाव या गोष्टी प्रभावीपणे चित्रित केल्या आहेत. रणजीत देसाई यांनी अत्यंत समर्थपणे शिवाजी महाराजांचे आदर्श नेतृत्व, त्यांची ध्येयधारणा आणि त्यांच्या कर्तृत्वाचा सजीव चित्रण या कादंबरीत केले आहे. "श्रीमान योगी" हे मराठी साहित्यातील एक अत्यंत महत्त्वाचे आणि प्रेरणादायी साहित्यकृती आहे, जी छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या महान जीवनाचा गौरव करते. १६. श्यामची आई - साने गुरुजी श्यामची आई ही साने गुरुजींनी लिहिलेली आत्मकथात्मक मराठी कादंबरी आहे, जी एका सामान्य कुटुंबातील आई आणि मुलाच्या अतूट प्रेमावर आधारित आहे. या कादंबरीत श्याम या मुलाच्या जीवनातील प्रसंगांच्या माध्यमातून त्याच्या आईच्या त्याच्यावरील स्नेह, त्याग, आणि संस्कारांचे वर्णन आहे. कादंबरीचा मुख्य आधार श्याम आणि त्याच्या आईचे संबंध आहेत. श्यामच्या लहानपणी त्याच्या आईने केलेल्या त्यागाचे आणि प्रेमाचे कथन हे कादंबरीचे प्रमुख वैशिष्ट्य आहे. श्यामच्या आईने अत्यंत गरिबीत जीवन जगले, पण तिने कधीही आपल्या मुलाच्या शिक्षणावर आणि सद्गुणांवर तडजोड केली नाही. आईने श्यामला सदैव प्रामाणिकपणा, कर्तव्यभावना, आणि समाजसेवेचे महत्त्व शिकवले. तिच्या शिकवणींमुळे श्याम एक सुसंस्कृत आणि जबाबदार मुलगा बनतो. कादंबरीतील घटनांमधून एक आई आपल्या मुलासाठी किती त्याग करू शकते, हे ठळकपणे मांडले आहे. श्यामला आईच्या शिकवणी आणि प्रेमाने जीवनात योग्य दिशा मिळते. या कादंबरीत आईचे प्रेम हे केवळ शारीरिक नाही, तर मानसिक आणि आत्मिक पातळीवरही आहे, हे दर्शवले आहे. श्यामच्या जीवनातील लहान-मोठ्या प्रसंगांमधून त्याच्या आईने त्याला कसे घडवले, हे या कादंबरीत साने गुरुजींनी अत्यंत हृदयस्पर्शी पद्धतीने मांडले आहे. श्यामची आई ही कादंबरी वाचकांच्या हृदयाला स्पर्श करते, कारण ती प्रत्येक वाचकाला त्यांच्या स्वतःच्या आईची आठवण करून देते. साने गुरुजींनी आपल्या आईच्या स्मृतींना समर्पित केलेली ही कादंबरी मातृत्वाच्या आदर्शाचे उत्कृष्ट दर्शन घडवते. १७. शाळा - मिलिंद बोकील  शाळा ही मिलिंद बोकील यांनी लिहिलेली मराठी कादंबरी आहे, जी १९७५ च्या आणीबाणीच्या पार्श्वभूमीवर एका किशोरवयीन मुलाच्या भावविश्वाचा अनोखा आणि हृदयस्पर्शी अनुभव देते. कादंबरीचा नायक मुकुंद जोशी, त्याच्या शालेय जीवनातील अनुभव, त्याचे मित्र, आणि त्याची पहिली प्रेमकहाणी हे या कथानकाचे केंद्रबिंदू आहेत. कादंबरीतील मुकुंद हा एक चौदा वर्षांचा मुलगा आहे, जो शाळेत शिकतो आणि बालपणातून तारुण्याकडे प्रवास करतो. त्याचे मित्र सुरेश, चिंतू, आणि फटक्या हे त्याच्या आयुष्यातील महत्त्वाचे सहकारी आहेत. या सर्वांच्या निरागसपणातून त्यांच्या मैत्रीची सुंदरता कादंबरीत उलगडली जाते. शाळा आणि त्या परिसरातील घटनांनी त्यांच्या आयुष्याला एक वेगळेच रंग दिले आहेत.  मुकुंदच्या आयुष्यातील प्रमुख घटना म्हणजे त्याचे शाळेतील अनुभव, त्याचे एका मुलीवर (शिरोडकर) झालेले प्रेम, आणि त्या काळातील समाजातील राजकीय आणि सामाजिक बदल. या कादंबरीत आणीबाणीच्या काळातील वातावरणाचे हलके स्पर्श केले आहेत, पण त्याचा मुकुंदच्या भावनांवर आणि त्याच्या प्रेमकथेवर मोठा परिणाम होतो. शाळा ही कादंबरी किशोरवयीन मुलांच्या मानसिकतेचे, त्यांचे प्रश्न, त्यांची स्वप्नं, आणि त्यांच्या जगण्यातील आनंददायक आणि दुःखदायक प्रसंगांचे प्रभावी चित्रण करते. मिलिंद बोकील यांनी या कादंबरीत अत्यंत साध्या भाषेत आणि हळुवारपणे बालपण आणि तारुण्याच्या सीमारेषेवरील गुंतागुंत व्यक्त केली आहे.  कादंबरीतील शाळेचे वातावरण, मैत्रीचे रंग, आणि प्रेमाची पहिली अनुभूती हे वाचकांना त्यांच्या स्वतःच्या बालपणाच्या आठवणींमध्ये घेऊन जाते. **शाळा** ही एक साधी, परंतु प्रभावी कथा आहे जी किशोरवयीन काळातील भावना आणि त्या काळातील जगण्याचे यथार्थ चित्रण करते. १८. महाश्वेता - सुधा मूर्ती महाश्वेता ही सुधा मूर्ती यांची मराठी कादंबरी असून, ती प्रेम, निष्ठा, आणि आत्मसन्मान यावर आधारित आहे. या कादंबरीत समाजातील प्रतिष्ठा, सौंदर्याची धारणा, आणि त्यातून उद्भवणारी वेदना यांचे प्रभावी चित्रण केले आहे. कथेची नायिका अनुपमा, तिच्या संघर्षमय जीवनाचा अनुभव कादंबरीत सखोलतेने मांडलेला आहे. अनुपमा ही एक बुद्धिमान आणि सुंदर मुलगी असून, नाटकात अभिनय करणे हा तिचा आवडता छंद असतो. ती डॉक्टर आनंदशी प्रेमविवाह करते, पण त्यांच्या लग्नानंतर लवकरच तिच्या आयुष्यात मोठे संकट येते. अनुपमाला कोड नावाचा त्वचारोग होतो, ज्यामुळे तिचे सौंदर्य नष्ट होते. तिचा नवरा आनंद आणि त्याच्या कुटुंबातील सदस्य तिच्यापासून दूर जातात. सौंदर्य हरवल्यानंतर समाज आणि तिच्या स्वतःच्या कुटुंबाकडून तिला अवहेलना सहन करावी लागते. कादंबरीत अनुपमाच्या जीवनातील हा कठोर वळण तिच्या आत्मसन्मानासाठी आणि स्वावलंबनासाठी केलेल्या संघर्षाची सुरुवात होते. आपल्या सौंदर्यावर आधारित जगणं थांबवून, ती शिक्षणावर लक्ष केंद्रित करते आणि आपल्या पायावर उभी राहण्याचा निर्णय घेते. तिच्या या प्रवासात तिला अनेक अडचणी येतात, पण ती धैर्याने त्यांचा सामना करते. सुधा मूर्ती यांनी या कादंबरीत समाजातील सौंदर्याची चुकीची धारणा आणि व्यक्तीच्या अंतरंगाचे महत्त्व अधोरेखित केले आहे. अनुपमाची कथा ही फक्त एका स्त्रीची संघर्षकथा नाही, तर आत्मसन्मानासाठी लढणाऱ्या प्रत्येक स्त्रीची प्रेरणादायी गोष्ट आहे. महाश्वेता कादंबरीतून सुधा मूर्ती यांनी मानसिक धैर्य, आत्मनिर्भरता, आणि मानवी संबंधांची गुंतागुंत प्रभावीपणे मांडली आहे. १९. महानायक - विश्वास पाटील  महानायक ही विश्वास पाटील यांची मराठी कादंबरी सुभाषचंद्र बोस यांच्या जीवनावर आधारित आहे. या कादंबरीत नेताजी सुभाषचंद्र बोस यांच्या धाडसी आणि प्रेरणादायी जीवनप्रवासाचे चित्रण करण्यात आले आहे. सुभाषचंद्र बोस यांची स्वातंत्र्यप्रेमी आणि राष्ट्रभक्तीने ओतप्रोत असलेली व्यक्तिमत्त्वे, त्यांच्या संघर्षमय जीवनातील प्रमुख घटना, आणि त्यांच्या ध्येयवेडी नेतृत्वाची कथा या कादंबरीत सजीवपणे रंगवली आहे. कादंबरीच्या सुरुवातीला सुभाषचंद्र बोस यांच्या बालपणापासून ते विद्यार्थी जीवनातील प्रमुख घटना मांडल्या आहेत. इंग्रजी शिक्षण घेऊनही सुभाषचंद्र बोस भारतीय संस्कृती आणि स्वातंत्र्यलढ्याशी बांधील होते. इंग्रजी सरकारच्या अन्याय्य राजवटीविरुद्ध उभे राहण्याची त्यांची जिद्द कादंबरीत ठळकपणे मांडली आहे. महात्मा गांधींसोबत असलेले त्यांचे मतभेद आणि त्यानंतर कॉंग्रेस पक्षातून झालेली त्यांच्या बाहेरची वाटचाल कादंबरीत तपशीलवार वर्णन केले आहे. बोस यांनी भारतीय स्वातंत्र्याच्या लढ्यासाठी आपले जीवन समर्पित केले. त्यांच्या नेतृत्त्वाखाली "फॉरवर्ड ब्लॉक" पक्षाची स्थापना, त्यांचे देशाबाहेर जाणे, आणि जपान व जर्मनी या देशांकडून सहकार्य मिळवण्याचे प्रयत्न या सर्व गोष्टी कादंबरीत प्रभावीपणे मांडल्या आहेत. विशेषतः त्यांनी स्थापन केलेली "आजाद हिंद सेना" आणि त्यांचे राष्ट्रप्रेम यामुळे बोस यांना एक महानायक म्हणून ओळख मिळाली. महानायक कादंबरीत बोस यांच्या व्यक्तिमत्त्वाचे विविध पैलू - त्यांची धाडसी वृत्ती, स्वातंत्र्यासाठीची तळमळ, आणि त्यांचे आंतरराष्ट्रीय नेत्यांशी संबंध यांचे सजीव चित्रण केले आहे. विश्वास पाटील यांनी नेताजींच्या कर्तृत्वाचा एक सशक्त आणि प्रेरणादायी प्रवास उलगडला आहे, ज्यामुळे बोस यांच्या जीवनातील महत्त्वाच्या घटनांची स्पष्टता आणि त्यागाची महत्ता समोर येते. महानायक ही कादंबरी सुभाषचंद्र बोस यांच्या जीवनावर आधारित असल्याने ती राष्ट्रभक्ती, स्वातंत्र्यलढा आणि नेतृत्त्वाच्या आदर्शांचा उत्तम नमुना आहे. २०. माऊली - आनंदी यादव माऊली  ही आनंदी यादव यांनी लिहिलेली एक हृदयस्पर्शी मराठी कादंबरी आहे, जी ग्रामीण जीवनावर आधारित आहे. या कादंबरीत एका गरीब शेतकरी कुटुंबाची कथा मांडली आहे, ज्यात संघर्ष, दुःख, आणि मातृत्वाच्या त्यागाची गाथा चित्रित केली आहे. कथेतील "माऊली" म्हणजे मुख्य पात्राच्या आईचे प्रतीक, जी कुटुंबाच्या सर्व जबाबदाऱ्या आपल्या खांद्यावर घेत जीवनाला सामोरी जाते. कादंबरीची नायिका माऊली एका गरीब आणि हालअपेष्टांनी ग्रस्त कुटुंबाची धुरा सांभाळत असते. तिचा संसार हा खडतर आहे, आणि तिला आपल्या मुलांच्या पालनपोषणासाठी अतोनात संघर्ष करावा लागतो. नवऱ्याची मदत नसताना, माऊलीने शेतात कष्ट करून आपल्या मुलांना वाढवले आहे. ती मुलांसाठी अन्न, शिक्षण आणि आधार मिळवण्यासाठी सतत संघर्ष करते, आणि तिच्या मातृत्वाचा त्याग हा कादंबरीचा केंद्रबिंदू आहे. कादंबरीत ग्रामीण जीवनातील गरीबी, शोषण, आणि सामाजिक अन्यायाचे वास्तव चित्रण आहे. माऊलीचा संघर्ष केवळ आर्थिक परिस्थितीशी नाही, तर समाजातील रूढी, परंपरा आणि विषमतेशीही आहे. ती आपल्या मुलांना शिक्षण देण्याचे स्वप्न पाहते, कारण तिला माहित आहे की शिक्षणामुळेच त्यांचे जीवन सुधारू शकते. माऊलीची कथेतील संघर्ष, तिचे धैर्य आणि मातृत्वातील त्याग वाचकांच्या मनाला स्पर्श करतो. आनंदी यादव यांनी अत्यंत साध्या आणि प्रभावी भाषेत ग्रामीण जीवनाची व्यथा मांडली आहे. माऊलीच्या पात्रातून त्यांनी एका सर्वसामान्य ग्रामीण महिलेचे धैर्य आणि आत्मबलिदानाचे दर्शन घडवले आहे. माऊली ही कादंबरी गरीब, शोषित आणि संघर्षमय ग्रामीण महिलांच्या जीवनाचे दर्शन देते, ज्यात त्यांचे दुःख, त्याग आणि त्यांच्या मुलांसाठी केलेला संघर्ष यांचा प्रभावी आढावा घेतला आहे. २१. मायबोली - मनोहर सालफळे मायबोली ही मनोहर सालफळे यांनी लिहिलेली मराठी कादंबरी आहे, ज्यात मराठी भाषेची महती, तिचे सौंदर्य, आणि तिच्या भवितव्याचे चिंतन मांडलेले आहे. कादंबरीत भाषेच्या माध्यमातून संस्कृती, समाज, आणि परंपरांचा विचार करण्याचा एक प्रयत्न दिसून येतो. लेखकाने मराठी भाषेच्या जडणघडणीतील महत्त्वाच्या गोष्टींचा वेध घेतला आहे आणि मराठी माणसाच्या जीवनात भाषेचे स्थान काय आहे, हे उलगडण्याचा प्रयत्न केला आहे. कादंबरीतील कथानक मराठी भाषेचे व्यापक वर्णन करत, तिच्या विविध अंगांचा शोध घेते. भाषेच्या सामाजिक, सांस्कृतिक आणि राजकीय पैलूंचा विचार करून लेखकाने भाषेची गरिमा आणि तिच्या समृद्ध वारशाचे वर्णन केले आहे. या कादंबरीत ग्रामीण भागातील मराठीचा वापर, शहरी मराठी भाषेचा प्रवाह, आणि काळानुसार होणारे भाषेतील बदल यांचा सखोल आढावा घेतला आहे. मायबोली कादंबरीत भाषेच्या जतनाची, संवर्धनाची आणि प्रचाराची महत्त्वाची भूमिका ठळकपणे मांडलेली आहे. आजच्या बदलत्या काळात इंग्रजी आणि इतर भाषांच्या प्रभावाखाली मराठी भाषेचे अस्तित्व कसे टिकवावे, या मुद्द्यांवर लेखकाने चिंतन केले आहे. मराठी भाषेला अभिजात दर्जा मिळावा, तिला शैक्षणिक आणि व्यावहारिक क्षेत्रात प्रोत्साहन मिळावे याची गरज लेखकाने कादंबरीतून अधोरेखित केली आहे. या कादंबरीत भाषेच्या माध्यमातून माणसाचे जीवन कसे घडते, त्याच्या भावना, विचार, आणि संस्कार कसे निर्माण होतात, याचे सूक्ष्म वर्णन आहे. मायबोली ही केवळ भाषेची कादंबरी नसून ती मराठी माणसाच्या अस्मितेची आणि तिच्या जडणघडणीची कथा आहे. मनोहर सालफळे यांनी या कादंबरीतून मराठी भाषेची थोरवी आणि तिच्या भविष्यासाठी आवश्यक असलेली जाणीव वाचकांपर्यंत पोहोचवण्याचा यशस्वी प्रयत्न केला आहे. २२. मृगजळ- सुनील डोईफोडे मृगजळ ही सुनील डोईफोडे यांची मराठी कादंबरी मानवी मनाच्या गुंतागुंतीचे आणि त्यातील स्वप्नांचे, अपेक्षांचे व अस्थिरतेचे दर्शन घडवते. या कादंबरीत जीवनातील अस्थिरता, भ्रम आणि मानवी मनाच्या आकांक्षांचे प्रतिकात्मक चित्रण आहे. "मृगजळ" या शीर्षकातूनच स्पष्ट होते की, माणसाच्या आयुष्यात अनेकदा काही गोष्टी दिसतात, पण प्रत्यक्षात त्यांचा आधार किंवा अस्तित्व नसतो. कादंबरीचा मुख्य पात्र (नायक) एका सामान्य जीवनात वावरत असतो, पण त्याच्या मनात सतत काहीतरी मोठं मिळवण्याची, एका आदर्श जगाच्या शोधात निघण्याची तळमळ असते. त्याच्या या प्रवासात तो विविध आकर्षणांच्या मागे धावतो, जणू काही "मृगजळा"प्रमाणे जीवनात सर्व काही साध्य होईल अशी त्याची धारणा असते. पण वेळोवेळी त्याला कळते की, ज्या गोष्टींच्या मागे तो धावत आहे, त्या प्रत्यक्षात तशा नसून, त्यांच्यापाठीमागे केवळ एक भ्रम आहे. कादंबरीत नायकाचे अनुभव, त्याच्या आयुष्यातील नातेसंबंध, त्याच्या यशापयशाचे प्रसंग, आणि त्याच्या अंतरात्म्यातील गोंधळाचे चित्रण अत्यंत संवेदनशीलतेने केले आहे. समाजातील व्यक्तींनी आपल्याकडून ठेवलेल्या अपेक्षा, त्याचा व्यक्तिगत जीवनावर होणारा परिणाम, आणि या सर्वातून स्वत्वाचा शोध घेण्याचा त्याचा प्रयत्न कादंबरीत रंगवलेला आहे. मृगजळ ही कादंबरी मानवी मनाच्या अशा एकाकी प्रवासाची कथा सांगते, जिथे सत्य आणि भ्रम यातील सीमारेषा ओळखणे कठीण होते. सुनील डोईफोडे यांनी या कादंबरीतून जीवनातील आदर्श आणि वास्तव यातील संघर्ष अधोरेखित केला आहे. जीवनातील असत्य आकर्षणांपासून दूर राहून, स्वत्व आणि सत्याचा शोध घेण्याचा संदेश ही कादंबरी देते. २३. मृत्युंजय - शिवाजी सावंत मृत्युंजय ही शिवाजी सावंत यांनी लिहिलेली एक अत्यंत महत्त्वाची मराठी कादंबरी आहे, जी महाभारतातील प्रमुख पात्र कर्ण यांच्या जीवनावर आधारित आहे. कादंबरी कर्णाच्या व्यक्तिमत्त्वाचे, त्याच्या संघर्षाचे आणि त्याच्या जीवनाच्या अनेक पैलूंचे सजीव चित्रण करते. कादंबरीची कथा कर्णाच्या जन्मापासून सुरु होते. कर्ण एका ब्राह्मण कुटुंबात जन्मलेला असतो, पण त्याच्या जन्माच्या काळी त्याच्या मातेला तात्क्षणिक अनैतिकता म्हणून दूर करण्यात आले होते. कर्ण हा प्रत्यक्षात कौरवांचे चिरंजीव, म्हणूनच त्याच्या आयुष्यातील संघर्ष आणि संघर्षाचे कारण त्याच्या जन्माच्या गुप्ततेवर आधारित असते. कर्णाची प्रतिकूल परिस्थिती, त्याच्या वंशाची लपविलेली सत्यता आणि त्याच्या स्वत्वाच्या शोधाचा संघर्ष हे कादंबरीत प्रभावीपणे दर्शवले आहे. कादंबरीत कर्णाची मातृत्वावर, सत्यावर आणि न्यायावर असलेली निष्ठा दर्शविली आहे. त्याच्या जीवनातील प्रमुख घटना - त्याचा दानशूरपणा, महाभारतातील त्याची भूमिका, आणि कौरवांशी असलेले नातेसंबंध - हे सर्व कादंबरीत तपशीलवार चित्रित केले आहे. कर्णाची प्रतिकूल परिस्थिती आणि त्याचे उच्च मनोबल याचा एक आदर्श उदाहरण म्हणून कादंबरीत उल्लेख आहे. त्याच्या जीवनातील दुःख आणि अपमान सहन करूनही त्याने सच्चाई आणि धर्माचे पालन केले. मृत्युंजय कादंबरीतून शिवाजी सावंत यांनी कर्णाचे जीवन, त्याच्या आंतरिक संघर्षांचे आणि त्याच्या व्यक्तिमत्त्वाचे आदर्श चित्रण केले आहे. कर्णाच्या संघर्षमय जीवनाची कथा केवळ एक ऐतिहासिक कथा नसून, मानवी भावनांचे आणि नैतिकतेचे गहन विश्लेषण करते. कादंबरी वाचताना वाचकांना कर्णाच्या व्यक्तिमत्त्वातील थरारक आणि प्रेरणादायक पैलूंचा अनुभव मिळतो, ज्यामुळे "मृत्युंजय" ही कादंबरी मराठी साहित्यातील एक अमूल्य रत्न ठरते. २४. बॅरिस्टर - जयवंत दळवी  बॅरिस्टर ही जयवंत दळवी यांनी लिहिलेली एक उत्कृष्ट मराठी कादंबरी आहे, जी एक अत्यंत प्रेरणादायी आणि संवेदनशील कथा सांगते. कादंबरीत भारतीय समाजातील वकील आणि न्यायसंस्थेतील विविध पैलूंचा तपशीलवार आढावा घेतला आहे. कादंबरीचा नायक, श्रीकांत देशमुख, एक आदर्श वकील आहे, ज्याची कादंबरीत जीवनातील महत्वाच्या मुद्द्यांची, न्यायाची आणि समाजसेवेतल्या भूमिकेची तपशीलवार आणि मनोवैज्ञानिक चर्चा केली आहे. श्रीकांत देशमुख हा एक बुद्धिमान आणि समर्पित वकील आहे, जो आपल्या व्यवसायात अत्यंत कुशल आहे. त्याच्या वकिलीच्या कलेचा अभ्यास आणि न्यायाच्या प्रति त्याची निष्ठा ही कादंबरीत महत्वाची भूमिका बजावते. कादंबरीत त्याच्या व्यक्तिमत्त्वाचे, त्याच्या कुटुंबाच्या संघर्षांचे आणि त्याच्या सामाजिक योगदानाचे अत्यंत प्रभावी चित्रण केले आहे. कादंबरीत श्रीकांत देशमुखच्या वकिलीच्या कारकीर्दीतील प्रमुख प्रकरणांचे वर्णन केले आहे, जिथे तो आपल्या ज्ञानाचा आणि नैतिकतेचा उपयोग करून अडचणीच्या प्रकरणांमध्ये न्याय मिळवतो. त्याच्या कारकीर्दीतील संघर्ष, न्यायाच्या शोधातील धडपड, आणि त्याच्या व्यक्तिगत आयुष्यातील चढउतार यांचे वर्णन कादंबरीत प्रभावीपणे केले आहे. बॅरिस्टर मध्ये न्यायसंस्थेतील प्रगल्भ विचार, समाजातील अनिश्चितता, आणि वकिलीच्या कामातील कठीण परिस्थिती यांचे चित्रण आहे. जयवंत दळवी यांनी वकिलीच्या पेशातील विविध पैलू आणि वकिलाच्या जीवनातील ध्येय, संघर्ष, आणि समाजसेवा यांचे विवेचन करून वाचकांना एक प्रेरणादायी कथा सादर केली आहे. कादंबरी न्याय, नैतिकता, आणि वकिलीच्या कामातील आदर्श विचारांनी परिपूर्ण आहे, ज्यामुळे ती समाजातील प्रत्येक व्यक्तीसाठी एक महत्त्वपूर्ण वाचन सामग्री ठरते. बॅरिस्टर हे एक संवेदनशील आणि विचारशील साहित्य आहे, जे वकिलीच्या पेशातील सर्व पैलूंचे एक उत्कृष्ट चित्रण करते.  २५. छावा- शिवाजी सावंत  छावा ही शिवाजी सावंत यांची एक प्रभावी मराठी कादंबरी आहे, जी छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या एका महत्त्वपूर्ण आणि कमी ज्ञात आयुष्यातील टप्प्याचे चित्रण करते. कादंबरीत शिवाजी महाराजांच्या पराक्रमांची, त्यांच्या नेतृत्वाच्या कौशल्यांची, आणि त्यांच्या जीवनातील संघर्षांची गहन आणि सजीव कहाणी मांडली आहे.  कादंबरीचा मुख्य आकर्षण म्हणजे शिवाजी महाराजांचे आपल्या गड किल्ल्यांचे संरक्षण, आपल्या सशस्त्र सैन्याची तयारी आणि त्यांच्या रणनीतीचा विस्तृत आढावा. शिवाजी महाराजांनी असलेल्या दुरदृष्टीमुळे आणि त्यांच्या अद्वितीय नेतृत्वामुळे मराठा साम्राज्याची नींव ठरण्याच्या दिशेने चालले आहे. त्यांच्या निर्णयक्षमतेमुळे आणि बलशाली व्यक्तिमत्त्वामुळे किल्ले जिंकणे, शत्रूंना पराभूत करणे, आणि स्वराज्याचे पवित्र स्वप्न साकार करणे या कादंबरीतून दर्शवले गेले आहे. छावा मध्ये, शिवाजी महाराजांच्या किल्ल्याच्या लढायांची कथा, त्यांच्या सैन्याचे संघटन, आणि किल्ल्यांच्या बचावासाठी घेतलेल्या योजनांचे तपशीलवार वर्णन आहे. कादंबरीत त्यांच्या वैयक्तिक जीवनातील संघर्ष, त्यांच्या कुटुंबाच्या समस्यांचा आणि युद्धाच्या भूमिकेचा प्रभावी विचार केला आहे.  कादंबरीतले विशेष म्हणजे शिवाजी महाराजांच्या जीवनातील प्रत्येक घटकाचा सखोल विचार केला आहे, त्यांचे आदर्श, त्यांची रणनीती, आणि त्यांच्या कार्यकर्तृत्वाचा संपूर्ण आढावा घेतला आहे. शिवाजी सावंत यांनी कादंबरीत एका आदर्श आणि प्रेरणादायी नायकाचे चित्रण केले आहे, ज्यात कर्तृत्व आणि धैर्य यांचा संगम आहे. छावा ही कादंबरी शिवाजी महाराजांच्या जीवनाच्या एक खास आणि महत्त्वपूर्ण टप्प्याचे सजीव वर्णन करते, ज्यामुळे ती इतिहासाच्या प्रेमींसाठी आणि प्रेरणा घेण्याच्या इच्छेने वाचन करणाऱ्यांसाठी एक अमूल्य साहित्यकृती ठरते.  २६. चिखलातील कमळ - अण्णाभाऊ साठे  चिखलातील कमळ ही अण्णाभाऊ साठे यांच्या कादंबरीतून सामाजिक विषमता आणि संघर्षाची कथा व्यक्त होते. कादंबरीने अण्णाभाऊ साठे यांच्या समर्पित लेखनशैलीतून गरीब आणि शोषित वर्गाच्या जीवनातील हळवे आणि कठोर सत्य उलगडले आहे. कादंबरीतील नायक गोकुळ हा एक गरीब शेतकरी आहे जो आपल्या कुटुंबाला सांभाळण्यासाठी आणि जीवनाच्या मूलभूत गरजांसाठी संघर्ष करत असतो. त्याचे जीवन अडचणींचे आणि संघर्षपूर्ण आहे. गोकुळच्या जीवनातला एक प्रमुख मुद्दा म्हणजे त्याच्या सामाजिक स्थितीमुळे होणारी अपमान, शोषण आणि दुर्लक्ष. कादंबरीत गोकुळच्या आयुष्यातील संघर्ष आणि त्याचा सामाजिक परिस्थितीवर असलेला प्रभाव यांचे प्रभावी चित्रण केले आहे. गोकुळची एक स्वप्न आहे, जिचा त्याला हृदयस्पर्शी परिणाम होतो - त्याला जीवनात एक स्थिरता, संधी आणि न्याय मिळवण्याची खूप इच्छा आहे. त्याच्या संघर्षात त्याला एक चिखलातील कमळसारखे आदर्श प्रतीक सापडते, ज्याचा उद्दीष्ट म्हणजे सामान्य जीवनातील सौंदर्य आणि आशा. चिखलातील कमळ कादंबरीतून समाजातील अडचणी आणि शोषणाचे वास्तव उलगडले आहे. अण्णाभाऊ साठे यांनी या कादंबरीत अत्यंत साध्या आणि प्रभावी भाषेत समाजातील वंचित वर्गाची कथा मांडली आहे, ज्यात सामाजिक बदल आणि सुधारणा यांचे महत्व स्पष्ट केले आहे. गोकुळच्या संघर्षातील प्रेरणा वाचकांच्या मनाला स्पर्श करते आणि त्यांच्या आयुष्यातील चिखलातून उगवणाऱ्या कमळाच्या आशेची कथा दर्शवते. कादंबरी समाजातील विषमतेविरुद्ध आवाज उठवते आणि वंचित वर्गाच्या संघर्षाची, त्याच्या धैर्याची आणि त्याच्या स्वप्नांची गाथा आहे. **चिखलातील कमळ** म्हणजे एक प्रेरणादायी आणि सामाजिक दृष्टिकोन असलेली कथा आहे, जी प्रत्येक वाचकाला विचार करायला लावते. २७. चंदन - अण्णाभाऊ साठे  चंदन ही अण्णाभाऊ साठे यांची एक प्रभावी मराठी कादंबरी आहे, जी समाजातील शोषण, अन्याय, आणि विषमता यांचे खोलवर विश्लेषण करते. कादंबरीचा मुख्य नायक चंदन, एक गरीब आणि दलित शेतकरी आहे, ज्याचे जीवन कडवट वास्तविकतेने व्यापलेले आहे. चंदनचा जन्म एका गरीब कुटुंबात होतो आणि तो एक अत्यंत संघर्षशील जीवन जगतो. त्याची शेतातील कामे, समाजातील वंचित स्थिती, आणि आर्थिक अडचणी यामुळे त्याचे जीवन अत्यंत कठीण होते. समाजातील जातिव्यवस्थेची आणि असमानतेची क्रूरता त्याच्या जीवनावर मोठा परिणाम करते. त्याच्या परिस्थितीमुळे त्याला मानवी अधिकार, न्याय, आणि सामाजिक समानता प्राप्त करणे अत्यंत कठीण जाते. कादंबरीत चंदनच्या संघर्षांची कथा प्रभावीपणे दर्शविली आहे. त्याचे दुःख, वेदना, आणि त्याच्या स्वप्नांचा पराभव याचे तपशीलवार वर्णन केले आहे. चंदनच्या संघर्षात त्याला समाजातील विविध असमानतेचा सामना करावा लागतो. त्याच्या आयुष्यातल्या अडचणींवर मात करण्याच्या प्रयत्नांमध्ये त्याला अनेक सामाजिक आणि राजकीय अडथळ्यांचा सामना करावा लागतो. चंदन कादंबरीमध्ये अण्णाभाऊ साठे यांनी अत्यंत वास्तविक आणि हृदयस्पर्शी वर्णन केल्यामुळे वाचकांना चंदनच्या व्यक्तिमत्त्वातील तळमळ आणि संघर्षाची खरी जाणीव होते. कादंबरीतून दलित समाजाच्या आयुष्यातील वास्तव, त्यांच्या संघर्षांची गाथा, आणि त्यांना समाजाच्या मुख्यधारेत स्थान मिळवण्यासाठीची धडपड स्पष्ट केली आहे. चंदन ही कादंबरी समाजातील जातिवाद, शोषण, आणि असमानतेविरुद्ध आवाज उठवते आणि समाजातील वंचित वर्गाच्या जीवनातील संघर्षाची प्रगल्भता दर्शवते. अण्णाभाऊ साठे यांच्या लेखणीने एक प्रेरणादायी आणि विचारप्रवृत्त कथा उभी केली आहे, जी वाचकांना सामाजिक न्याय आणि समानतेच्या विचारात गुंतवते. २८. चक्रव्यू - डॉ. निलेश राणा  चक्रव्यू ही डॉ. निलेश राणा यांची एक आकर्षक मराठी कादंबरी आहे, जी आधुनिक भारतीय समाजातील राजकीय, सामाजिक, आणि व्यक्तिमत्वाच्या चक्रव्यूहांचे तपशीलवार विश्लेषण करते. कादंबरीने समाजातील अशा गूढ आणि गुंतागुंतीच्या घटनांचे चित्रण केले आहे ज्यात राजकीय खेळी, सत्ता संघर्ष, आणि व्यक्तिमत्वांची परिष्कृती यांचा समावेश आहे. कादंबरीचा मुख्य नायक, आदित्य, एक युवा आणि धाडसी पत्रकार आहे, जो भ्रष्टाचार, सत्तेतील दुरुपयोग, आणि समाजातील गूढ घटनांचे खुलासे करण्यासाठी कटिबद्ध आहे. आदित्यचे जीवन आणि कार्य या कादंबरीत मोठ्या प्रमाणावर तपासले गेले आहे, जिथे त्याने सत्ताधाऱ्यांच्या चक्रव्यूहात गुंतलेल्या आणि दडलेल्या तथ्यांचा शोध घेतला आहे.  चक्रव्यू मध्ये, आदित्यच्या पत्रकारितेच्या तपासात त्याला अनेक अडथळे आणि धोके समोर येतात. समाजातील शोषण, सत्ता संघर्ष, आणि मानवी स्वार्थाची गहन आणि गुंतागुंतीची प्रणाली कादंबरीत उलगडलेली आहे. आदित्यच्या तपासामध्ये त्याला अनेक प्रमुख व्यक्ती, राजकीय नेते, आणि समाजातील शक्तिशाली लोकांसोबत संघर्ष करावा लागतो. कादंबरीत व्यक्तिमत्वांचे चित्रण अत्यंत सूक्ष्म आहे, ज्यात त्यांची मानसिकता, स्वार्थ, आणि त्यांच्या निर्णयांचे परिणाम स्पष्टपणे दाखवले आहेत. आदित्यच्या पत्रकारितेतील कठीण पायऱ्या आणि समाजातील गुपिते उजागर करण्यासाठी त्याने केलेल्या प्रयत्नांचा तपशीलवार आढावा कादंबरीत घेतला आहे. चक्रव्यू म्हणजे समाजातील राजकीय आणि सामाजिक जटिलतेच्या आढाव्याची कथा, ज्यात पत्रकारतेच्या माध्यमातून सत्य उजागर करण्याचा धाडस आणि संघर्ष आहे. डॉ. निलेश राणांनी कादंबरीतून एक विचारप्रवृत्त आणि सामाजिक अडचणींचा सखोल विश्लेषण दिला आहे, ज्यामुळे वाचकांना समाजातील यथार्थ स्थितीचा आढावा घेता येतो.  २९. चांगुना - प्रल्हाद केशव अत्रे  चांगुना ही प्रल्हाद केशव अत्रे यांची एक प्रसिद्ध मराठी कादंबरी आहे, जी एक अत्यंत हसविणारी आणि समाजातील गमतीदार घटनांचे चित्रण करणारी आहे. कादंबरी सामाजिक साखळीतून पुढे जाणाऱ्या एका सामान्य माणसाच्या आयुष्याची कथा सांगते, ज्यामध्ये हसण्याची, विनोदाची आणि जीवनाची एक वेगळी बाजू उलगडली आहे. कादंबरीचा मुख्य नायक, चांगुना, हा एक साधा, हास्यप्रेमी आणि नेहमीच समस्यांमध्ये अडकलेला व्यक्ति आहे. चांगुना म्हणजेच एक साधा गरीब माणूस जो आपल्या जीवनातील कठीण परिस्थितीवर हसून पार करतो. त्याचे जीवन एक हसवणारी गाथा आहे, ज्यात त्याच्या हास्यप्रवृत्त आणि साध्या जीवनातील गंमतदार घटनांचा समावेश आहे. चांगुनाच्या आयुष्यातील विविध अडचणी, त्याच्या कुटुंबातील सदस्यांचे वर्तन, आणि समाजातील विविध प्रकारच्या अडथळ्यांचा विनोदी दृष्टिकोनातून आढावा घेण्यात आलेला आहे. कादंबरीत चांगुनाच्या जीवनातील संघर्ष आणि त्याच्या हास्याचे सूक्ष्म वर्णन केले आहे, ज्यामुळे वाचकांना हसण्यासोबतच त्याच्या जीवनातील चांगल्या गोष्टींची जाणीव होते. प्रल्हाद केशव अत्रे यांनी या कादंबरीत हास्याची आणि विनोदाची एक नवी परिभाषा दिली आहे. चांगुना मध्ये चांगुनाच्या साध्या आणि तडजोडीच्या जीवनातून त्याचे विनोदी आणि मजेदार अनुभव वाचकांसमोर आणले आहेत. कादंबरी एक गोडसर आणि हसविणारी कथा आहे, जी जीवनातील कठीण परिस्थितीला हसून सामोरे जाण्याची प्रेरणा देते. चांगुना म्हणजेच एक जीवनशैलीचा एक सकारात्मक दृष्टिकोन, जिथे हसण्याने आणि मजेशीर घटनांनी जीवनातील प्रत्येक क्षणाच्या आनंदाची गोडी आहे. प्रल्हाद केशव अत्रे यांच्या लेखणीने एक विशेष प्रकारची जीवनसाधना दर्शवली आहे, जी वाचकांसाठी मनोरंजन आणि प्रेरणा देणारी आहे.  ३०. कोतला - भालचंद्र नेमाडे  कोतला ही भालचंद्र नेमाडे यांची मराठी कादंबरी आहे, जी भारतीय समाजातील अडचणी, संघर्ष, आणि जीवनातील अस्वस्थतेचे तपशीलवार चित्रण करते. कादंबरीत नेमाडे यांच्या विशिष्ट शैलीतून एक गहन आणि विचारप्रवृत्त कथा मांडली आहे, ज्यात सामाजिक विषमता आणि व्यक्तिमत्वाच्या ताणतणावांचा आढावा घेतला जातो. कादंबरीचा नायक, माणिक, एक मध्यमवर्गीय युवक आहे जो आपल्याला आपल्या जीवनात एक निश्चित स्थान मिळवण्यासाठी संघर्ष करत आहे. त्याची परिस्थिती त्याच्या नातेसंबंधांमध्ये, कामकाजामध्ये, आणि सामाजिक जीवनातही दडलेली असते. माणिकच्या आयुष्यातील अडचणी, त्याच्या वैयक्तिक आणि सामाजिक संघर्षाचे वर्णन कादंबरीत तपशीलवार केले आहे. कोतला मध्ये, माणिकच्या जीवनातील संघर्ष आणि त्याचे अनुभव अत्यंत विचारशील आणि गहनपणे उलगडलेले आहेत. त्याच्या मानसिक अवस्थेतील अशांतता, सामाजिक असमानता, आणि जीवनाच्या अव्हेरोंचा आढावा घेतला आहे. कादंबरीत माणिकच्या व्यक्तिमत्त्वाची आणि त्याच्या आयुष्यातील अडचणींची यथार्थ चित्रण केली आहे, ज्यामुळे वाचकांना त्याच्या मानसिक स्थितीचा आणि सामाजिक संघर्षाचा अनुभव येतो. नेमाडे यांच्या लेखणीने कादंबरीत एक दार्शनिक आणि समाजशास्त्रीय दृष्टिकोन दिला आहे, ज्यात त्यांनी व्यक्ति आणि समाजातील ताणतणावांची गहन चर्चा केली आहे. कोतला हे एक गहन आणि विचारप्रवृत्त साहित्य आहे, ज्यात जीवनाच्या जटिलतेचा आणि मानवाच्या आंतरिक संघर्षाचा प्रभावी चित्रण केले आहे.  भालचंद्र नेमाडे यांनी कोतला मध्ये एक अत्यंत विचारशील आणि मनाला भिडणारी कथा साकारली आहे, जी वाचकांना समाजातील अव्यवस्थेच्या आणि जीवनाच्या जटिलतेच्या गहन विचारात गुंतवते. ३१. गोतावळा - आनंदी यादव  गोतावळा ही आनंदी यादव यांनी लिहिलेली एक प्रभावशाली मराठी कादंबरी आहे, जी भारतीय समाजातील सामाजिक रचनांची आणि मानवी मनाच्या विविध रंगांची गहन सुसंगतता दर्शवते. कादंबरीत ग्रामीण जीवनातील गूढतेचा आणि त्यातल्या विविध पैलूंचा तपशीलवार आढावा घेण्यात आला आहे. कादंबरीतला मुख्य नायक, लक्ष्मण, एक साधा शेतकरी आहे जो आपल्या कुटुंबाच्या संगतीत आणि सामाजिक बांधिलकीत जीवन व्यतीत करत आहे. लक्ष्मणचे जीवन एक साधे पण अत्यंत संघर्षपूर्ण आहे. कादंबरीत त्याच्या कुटुंबातील विविध सदस्यांचे जीवन, त्यांची वैयक्तिक समस्या, आणि त्यांच्या सामाजिक अडचणी यांचे चित्रण केलेले आहे. गोतावळा मध्ये, लक्ष्मणच्या आयुष्यातील विविध घटना, त्याच्या कुटुंबातील ताणतणाव, आणि त्याच्या सामाजिक स्थानाच्या संदर्भातील समस्यांचे प्रभावी वर्णन केले आहे. कादंबरीत लक्ष्मणच्या जीवनातील संघर्षांचे, त्याच्या आंतरिक विचारांचे आणि सामाजिक समस्यांचे विस्तृत आणि गहन विश्लेषण केले आहे. आनंदी यादव यांनी या कादंबरीत ग्रामीण जीवनातील विविध पैलूंचे, त्यांच्या समाजातील वास्तविकतेचे आणि सामाजिक ताणतणावांचे सजीव चित्रण केले आहे. लक्ष्मणच्या जीवनातील वर्तमन परिस्थिती, त्याच्या सामाजिक स्थानातील संघर्ष आणि त्याच्या आंतरव्यक्तिक नातेसंबंधांचे तपशीलवार वर्णन वाचकांना एक प्रभावी सामाजिक चित्रण प्रदान करते. गोतावळा हे एक उत्कृष्ट साहित्य आहे, ज्यामध्ये ग्रामीण भारतातील जीवनाची प्रतिकात्मकता आणि त्यातील विविध सामाजिक अडचणींचे प्रभावी रूप समजून घेता येते. आनंदी यादव यांनी कादंबरीतून एक विचारप्रवृत्त आणि विचारशील कथा साकारली आहे, जी वाचकांना सामाजिक आणि मानवी जीवनाच्या गहन विश्लेषणात गुंतवते.  ३२. कल्पनेच्या तीरावर - वि. वा. शिरवाडकर  कल्पनेच्या तीरावर ही वि. वा. शिरवाडकर यांची एक अत्यंत रंगीबेरंगी आणि विचारप्रवृत्त मराठी कादंबरी आहे, जी एका कल्पनाशील विश्वातील गहन आणि आकर्षक कथा प्रस्तुत करते. कादंबरीने मानवी मनाच्या विविधतेला आणि कल्पकतेला एक नवा आयाम दिला आहे, ज्यात कथानकातील कल्पनांच्या प्रभावी आणि विविध स्तरांवर चर्चा करण्यात आली आहे. कादंबरीतल्या मुख्य पात्राचे नाव अनुराधा आहे, जी एक उर्मट आणि कल्पक व्यक्ती आहे. अनुराधाचे जीवन, तिच्या कल्पनाशक्तीने सजलेले असून ती एक अद्वितीय जीवनशैलीच्या मागे धावते. ती आपल्या कल्पनांच्या माध्यमातून एक वेगळ्या विश्वात प्रवेश करते, जिथे तिच्या विचारांची आणि कल्पनांची एक स्वतंत्र सृष्टी उलगडते. तिच्या कल्पनांमधून तिला एक अनोखी आणि विचारप्रवृत्त अनुभवांची दिशा प्राप्त होते. कल्पनेच्या तीरावर मध्ये, शिरवाडकर यांनी कल्पनाशीलतेच्या आणि मानवी मनाच्या क्षितिजांच्या पलीकडील एक सृजनात्मक जग तयार केले आहे. अनुराधाच्या मनाच्या गतीचा आणि तिला येणाऱ्या कल्पनांचे स्वरूप कादंबरीत सजीवपणे वर्णन केले आहे. या कादंबरीतून वाचकांना कल्पनांच्या तीरावर जाऊन एका अद्वितीय आणि प्रेरणादायक जगात जाण्याची संधी मिळते. कादंबरीच्या माध्यमातून वि. वा. शिरवाडकर यांनी मानवी मनाच्या असीम क्षमतांचा, कल्पकतेचा, आणि कल्पनाशक्तीच्या अनंत सीमा यांचा आढावा घेतला आहे. कल्पनेच्या तीरावर म्हणजेच एक विचारशील आणि कल्पनाशील कादंबरी, जी वाचकांना आपल्यातील अंतर्गत गूढ आणि कल्पनात्मक जागांमध्ये डोकावण्यास प्रवृत्त करते.  शिरवाडकर यांच्या लेखणीने कादंबरीत एक विशिष्ट आणि प्रेरणादायी विश्व उभारले आहे, ज्यात कल्पनांची शक्ती आणि मानवी स्वभावाचा सखोल आढावा घेतला आहे. कल्पनेच्या तीरावर वाचकांना एक अद्वितीय आणि सृजनशील अनुभव देणारी कथा आहे.  ३३. उचल्या - लक्ष्मण गायकवाड  उचल्या ही लक्ष्मण गायकवाड यांची एक प्रसिद्ध मराठी कादंबरी आहे, जी ग्रामीण भारतातील जीवनाचे आणि सामाजिक संघर्षांचे गहन चित्रण करते. कादंबरीतील मुख्य नायक उचल्या एक गरीब शेतकरी आहे, ज्याचे जीवन आणि संघर्ष ग्रामीण समाजाच्या दृष्टीकोणातून तपासले गेले आहे.  कादंबरीच्या मुख्य पात्र उचल्याच्या जीवनात असलेले ताणतणाव, आर्थिक अडचणी, आणि सामाजिक अन्याय यांचे सजीव चित्रण केले आहे. उचल्या एका गरीब कुटुंबात जन्मलेला असून त्याचे जीवन ग्रामीण परिस्थितीमुळे अत्यंत संघर्षपूर्ण असते. त्याच्या कुटुंबाचे पालनपोषण, त्याचे शेतातील काम, आणि समाजातील अन्याय यांमुळे उचल्या आणि त्याच्या कुटुंबाच्या जीवनात अनेक अडचणी निर्माण होतात. उचल्या मध्ये उचल्याच्या संघर्षांची कथा अत्यंत प्रभावीपणे सांगितली आहे. त्याचे जीवन, त्याची मेहनत, आणि समाजातील असमानतेला सामोरे जाताना त्याला आलेले अडथळे आणि समस्या यांचे तपशीलवार वर्णन आहे. कादंबरीत उचल्याच्या जीवनातील संघर्ष, त्याची सामाजिक असमर्थता, आणि त्याच्या मानवी हक्कांचा संदर्भ दिला आहे. लक्ष्मण गायकवाड यांच्या लेखणीने कादंबरीतून ग्रामीण भारताच्या वास्तविकतेचा आढावा घेतला आहे. उचल्या म्हणजेच एक समाजातील दारिद्र्य, संघर्ष, आणि संघर्षातून मिळवलेले धैर्य यांची कथा आहे. कादंबरी वाचकांना ग्रामीण जीवनाच्या यथार्थ स्थितीचा अनुभव देते आणि समाजातील असमानतेविरुद्ध संघर्षाची प्रेरणा प्रदान करते.  गायकवाड यांच्या कादंबरीतून एक विचारशील आणि हृदयस्पर्शी कथा उलगडते, जी वाचकांना मानवी संघर्षाच्या गहिर्या दृष्टीकोणातून विचार करण्यास प्रवृत्त करते. उचल्या म्हणजेच एक प्रेरणादायक साहित्यकृती, जी ग्रामीण भारतातील जीवनाचे आणि संघर्षाचे सजीव वर्णन करते.  ३४. कोंडा - आनंदी यादव  कोंडा ही आनंदी यादव यांची एक प्रभावशाली मराठी कादंबरी आहे, जी ग्रामीण भारतातील असमानता, सामाजिक संघर्ष, आणि मानवी मनाच्या गहन पैलूंचा अभ्यास करते. कादंबरीने गावातील विविध वर्गांतील लोकांच्या जीवनाचे आणि त्यांच्या संघर्षांचे तपशीलवार चित्रण केले आहे. कादंबरीतील मुख्य पात्र कोंडा एक साधा आणि गरीब शेतकरी आहे. कोंडाच्या जीवनातील संघर्ष, त्याच्या कुटुंबाच्या आर्थिक अडचणी, आणि सामाजिक अन्याय याचे तपशीलवार वर्णन कादंबरीत केले आहे. कोंडाच्या आयुष्यातील समस्यांमध्ये आर्थिक तंगी, सामाजिक स्थितीतील विषमता, आणि व्यक्तिमत्वाच्या समस्यांचा समावेश आहे. कोंडा मध्ये, कोंडाच्या जीवनातील अडचणी आणि संघर्ष अत्यंत प्रभावीपणे दर्शविले आहेत. कादंबरीत कोंडाच्या धैर्याचे, संघर्षाचे, आणि त्याच्या मानवी हक्कांचे चित्रण करण्यात आले आहे. कोंडाच्या कुटुंबाच्या समस्या, त्यांच्या ग्रामीण जीवनातील अपमान आणि संघर्ष यांचे प्रभावी वर्णन कादंबरीतून वाचकांपर्यंत पोचवले आहे. आनंदी यादव यांच्या लेखणीने कादंबरीत एक विचारप्रवृत्त आणि सामाजिक दृष्टिकोन दिला आहे. कोंडा ही कादंबरी समाजातील वर्गभेद, असमानता, आणि शोषणाविरुद्ध एक विचारशील आणि प्रेरणादायी कथा आहे. कादंबरी वाचकांना ग्रामीण जीवनातील यथार्थ परिस्थितीचा आढावा घेण्यास प्रवृत्त करते आणि सामाजिक बदलाची आवश्यकता अधोरेखित करते. कोंडा म्हणजेच ग्रामीण भारतातील जीवनाची, ताणतणावांची, आणि संघर्षाची कथा, जी वाचकांना मानवी जीवनाच्या गहिर्या पैलूंचा अनुभव देते. आनंदी यादव यांनी कादंबरीतून एक विचारशील आणि प्रभावशाली कथा उभारली आहे, जी ग्रामीण समाजाच्या असमानतेवर प्रकाश टाकते.  ३५. आनंदी गोपाळ - राम जोगळेकर आनंदी गोपाळ ही राम जोगळेकर यांची एक महत्त्वपूर्ण मराठी कादंबरी आहे, जी एक ऐतिहासिक आणि प्रेरणादायक कथा आहे. कादंबरीने भारतीय समाजातील परिवर्तनशीलता, स्त्री शिक्षणाची गरज, आणि एका महत्वाकांक्षी स्त्रीच्या जीवनाचे प्रभावी चित्रण केले आहे. कादंबरीत मुख्य पात्र, आनंदी, म्हणजेच गोपाळराव नातूंची पत्नी, जी आपल्या काळातील एक अत्यंत प्रभावशाली व्यक्ती आहे. गोपाळराव नातू हे शिक्षण आणि सामाजिक सुधारणा यांमध्ये अग्रणी होते, आणि आनंदी त्याच्या कार्यात एक महत्त्वाची भूमिका बजावते. आनंदीला तिच्या पतीच्या प्रेरणांनी आणि समाजातील स्त्रीसशक्तीकरणाच्या दिशेने काम करताना अनुभव प्राप्त होतो. आनंदी गोपाळ कादंबरीत आनंदीच्या जीवनातील संघर्ष, तिच्या वैयक्तिक आणि सामाजिक कार्याची गाथा प्रभावीपणे सांगितली आहे. कादंबरीत तिच्या शिक्षणाच्या प्रवासाचे, सामाजिक बदलाच्या लढ्याचे, आणि तिच्या पतीच्या कार्यातील योगदानाचे तपशीलवार वर्णन केले आहे. आनंदीच्या संघर्षात तिच्या सशक्त व्यक्तिमत्त्वाने आणि तिच्या विचारशक्तीने समाजात नवीन दिशा देण्याचा प्रयत्न केला. राम जोगळेकर यांनी कादंबरीतून एक ऐतिहासिक परिप्रेक्ष्य आणि स्त्री शक्तीच्या उभारणीच्या दृष्टिकोनातून कथा तयार केली आहे. आनंदी गोपाळ म्हणजेच एक प्रेरणादायी कथा आहे, जी स्त्री शिक्षणाच्या आणि सामाजिक सुधारणा यांच्या महत्वाची गाठ वाचकांसमोर ठेवते. कादंबरी वाचकांना स्त्री सशक्तीकरणाच्या यथार्थ स्थितीची जाणीव देते आणि आनंदीच्या संघर्षाची व प्रेरणादायी कथेची गोडी देणारी आहे. आनंदी गोपाळ म्हणजेच एक ऐतिहासिक कादंबरी, जी भारतीय समाजातील स्त्री शिक्षण आणि सामाजिक बदलांच्या महत्त्वपूर्ण मुद्दयांवर प्रकाश टाकते, आणि वाचकांना एक प्रेरणादायी आणि विचारशील कथा अनुभवायला देते.